Xenophon van Athene was een Griekse schrijver en auteur van onder andere de "Anabasis".
Xenophon werd geboren in het Attische Erchia, in de buurt van Athene. Omdat hij stamde uit een welgestelde aristocratische familie, werd zijn intellectuele vorming afgerond met onderricht bij de sofisten. Zijn afkomst leidde ertoe dat hij zich steeds onwennig heeft gevoeld in het democratische Athene en er zich enigszins als dissident gedroeg.
De twee gebeurtenissen die zijn schrijversleven hebben bepaald, zijn enerzijds het contact met Socrates, tot wiens vriendenkring hij toetrad en die hij levenslang bewonderde. Xenophon heeft geschreven over de Peloponnesische Oorlog (431 tot 404 v.Chr.). In deze verscheurende oorlog stond de jonge Xenophon, omdat hij een aristocraat was en dus voorstander van een oligarchische staatsvorm, aan de kant van de Spartaansgezinden.
Toen er in 404 v.Chr. een einde kwam aan de Peloponnesische oorlog kreeg Xenophon een baan als administratief medewerker. Het was ook in deze periode dat hij terechtkwam in de filosofische vrienden-leerlingenkring rond Socrates.
Rond de eeuwwisseling ondernam de Perzische prins Cyrus een poging tot staatsgreep om zijn broer koning Artaxerxes II van de troon te stoten. EenThebaan, Proxenus genaamd, nam deel aan de "Tocht van de Tienduizend". Hij wist zijn vriend Xenophon ertoe over te halen om, na het herstel van de democratie, als "waarnemer" deel te nemen aan de expeditie. Dat gaf Xenophon de gelegenheid om voor enkele jaren uit Athene te verdwijnen en een reis te maken door het Perzische binnenland. Nadat Cyrus in de strijd gesneuveld was, nam Xenophon op algemeen verzoek de leiding van de ver van huis aan hun lot overgelaten Griekse huurlingen op zich en bracht hen na jarenlange omzwervingen behouden terug in Griekenland. Het verslag van deze expeditie (401-399 v.Chr.) zou hij later optekenen in zijn beroemde boek "Anábasis".
In Athene had men Xenophons optreden met lede ogen aangezien: hij werd dan ook door een verbanningsdecreet getroffen. Maar dat bleek niet eens nodig: bij zijn terugkeer in Griekenland besloot Xenophon, diep ontgoocheld door de gebeurtenissen tijdens zijn afwezigheid voorgoed met zijn vaderstad te breken en liep over naar de Spartanen, die hem gastvrij onthaalden. Hij bracht het tot persoonlijke vriend en raadsman van koning Agesilaüs II, die hij op diens militaire campagnes begeleidde en voor wie hij een lijkrede zou schrijven.
Voor bewezen diensten kreeg hij van Sparta een landgoed te Scillus nabij Olympia, waar hij zich in 390 v.Chr. terugtrok en er leefde als herenboer en schrijver. Daar beleefde hij samen met zijn vrouw en zijn twee zonen de twintig gelukkigste jaren van zijn leven. Bijna al zijn boeken kwamen dáár tot stand. Maar het noodlot sloeg toe toen Sparta in 371 v.Chr. tegen de Thebanen een zware nederlaag leed in de Slag bij Leuctra en Xenophon door de politieke gevolgen van de nederlaag gedwongen werd Scillus te ontruimen. De streek waar hij woonde was "afgescheurd" van Sparta. Zijn oudste zoon Gryllos zou in dienst van Athene sneuvelen in de Slag bij Mantinea. Ondanks de amnestie die hij in Athene had gekregen, wenste hij er nooit meer terug te keren. Hij vestigde zich te Korinthe waar hij in 355 v.Chr. overleed.