In samenwerking met Job Kwakman - Boekenexpert
Beeld je in dat je in een 14e-eeuwse boekwinkel op zoek bent naar een boek. De ervaring was toen heel anders dan nu. Je kon bijna elke boekenwinkel in de stad binnenlopen en een manuscript bestellen om te laten maken, bijvoorbeeld een klein gebedsboekje in een 'littera rotunda'. Je moest daarna een jaar wachten tot het klaar was. Maar waarom duurde dit zo lang? Lees verder voor het antwoord hierop en ontdek waarom verluchte manuscripten tegenwoordig zo succesvol zijn op online veilingen.
Hoe manuscripten werden gemaakt
Vergeet niet dat het hele boek, van begin tot einde, met de hand werd gemaakt. Het proces voor het maken van een manuscript was zeer tijdrovend en arbeidsintensief. Middeleeuwse manuscripten werden over het algemeen op perkament geschreven dat was gemaakt van dierenhuid. Die moest eerst worden behandeld, uitgerekt, geschraapt en in bladen gesneden. Een scribent moest dan het perkament gladmaken zodat er inkt op kon worden gebruikt en maakte hulplijnen voor zichzelf om de tekst gelijkmatig recht te houden. De tekst werd vervolgens geschreven met behulp van een ganzenveer. In een wereld vóór potloden en gummen, verbaast het je misschien als we zeggen dat fouten eenvoudig konden worden gecorrigeerd door de tekst met een penmes weg te schrapen.
De scribent liet ook ruimte over voor de verluchtingen. Zodra de tekst klaar was, kon de illustrator aan de slag. Eerst schetste hij het ontwerp met houtskool of een metalen punt en maakte van de schets een inkttekening. Daarna werd het bladgoud aangebracht. Waar bladgoud zou komen, werd eerst een laag gesso aangebracht als ondergrond. Daarna werden kleuren toegevoegd en de kunstenaar maakte het werk af met contouren, drapering en details. De laatste stap in het maken van een manuscript was alles samenbinden tussen houten planken, vaak bedekt met leer en rijkelijk versierd met goud.
Succesvolle verluchtingen
Een jaar na het plaatsen van je bestelling ontving je jouw prachtig voltooide manuscript en misschien bleef deze wel al die tijd in je familie. Of hij werd gevonden door een gelukkige vinder die deze nu met winst wil verkopen, bijvoorbeeld op een online veiling. Uiteraard zijn de meeste 'manuscripten' die op onze wekelijkse Boekenveilingen verschijnen slechts pagina‘s gesneden uit volledige manuscripten.
Onze boekenexperts wijzen erop dat de meeste manuscripten zijn geschreven in het Latijn, zoals je links kunt zien, maar tegenwoordig zijn manuscripten in de volkstaal, zoals het exemplaar rechtsonder die in het Nederlands in Haarlem is geschreven, zelfs nog populairder. Het is zelfs zo dat deze Nederlandse bladzijde uit een manuscript komt van het Getijdenboek van Geert Groote van de Broeders des Gemenen Levens. Kom er hier achter voor hoeveel deze werd verkocht.
De Latijnse tekst aan de linkerkant is een pagina van een 16e-eeuws manuscript uit Parijs. Kom er hier achter voor hoeveel deze werd verkocht.
Hieronder zie je nog twee voorbeelden van manuscripten die met succes werden verkocht op onze veilingen. Aan de linkerkant is een eenvoudige manuscriptpagina zonder verluchtingen. Hoewel het handgeschreven is, leverde het minder op dan de versierde pagina aan de rechterkant. Weten voor hoeveel deze werd verkocht? Kijk hier.
De rijkelijk versierde pagina aan de linkerkant komt uit een 16e-eeuws Parijs manuscript. Weten voor hoeveel deze werd verkocht? Kijk hier.
Verluchtingen maken boeken duidelijk duurder en de mooiste manuscripten werden besteld door de edellieden, die ze rijkelijk lieten versieren en prachtig verluchten (de gebroeders van Limburg maakten bijvoorbeeld adembenemende verluchtingen voor John, de hertog van Berry). Het is duidelijk waarom zulke rijkelijk versierde manuscripten nu nog steeds populair zijn; niet alleen vanwege hun schoonheid, maar ook vanwege de geschiedenis.
Dus waarom zijn verluchte manuscripten succesvol?
Volgens onze boekenexperts is het feit dat ze mooi zijn één van de belangrijkste redenen dat verluchte manuscripten (of de illustraties zelf) het zo goed doen op onze veilingen. En natuurlijk spreekt het kopers aan dat ze vaak enkele honderden jaren oud zijn en volledig met de hand gemaakt (waardoor ze uniek zijn). Als je een manuscript of verluchting hebt die je graag wilt verlopen, registreer je dan hier om daarmee te beginnen. De wekelijkse Boekenveilingen van Catawiki bieden een grote verzameling aan zeldzame, voortreffelijke boeken, waardoor het de perfecte plek is om het volgende hoofdstuk van jouw eigen verhaal te beginnen.