Door Tom | 23 oktober 2020 | Bijgewerkt op 30 december 2022
Of je nu wel of geen voetbalfan bent, je hebt vast wel eens gehoord van Pelé. Hij wordt door velen beschouwd als de grootste voetballerooit en hij betoverde de wereld met zijn behendige vaardigheden en scorend vermogen. Maar in Brazilië, waar hij wordt gezien als een nationale held - zij het een feilbare - werd hij een prominente activist die streed tegen de sociale ongelijkheid in het land. Met de hulp van sportexpert Gustavo Radesca analyseren we de man achter het wonder.
Op 7 juli 1957 rende een 16-jarige jongen het veld op voor zijn debuut in het nationale team. Een wedstrijd tussen Brazilië en Argentinië is altijd een turbulente en zenuwslopende aangelegenheid waarbij er voor beide partijen veel op het spel staat, maar als je had gekeken naar Pelé zou je dat niet hebben gedacht. Hij scoorde zijn eerste doelpunt voor het land en werd daarmee de jongste doelpuntenmaker voor Brazilië. En hoewel Brazilië de wedstrijd met 2-1 verloor, was er een sprankje hoop – er was Pelé.
"Velen beschouwen Pelé als de beste voetballer aller tijden", zegt Gustavo. "Zijn kenmerkende dribbels, visie en krachtige speelstijl maakten hem tot een unieke speler sinds zijn WK-debuut in 1958. Maar hij symboliseerde meer dan alleen talent. Hij was een zwarte jongen uit een arm gezin en hij werd een held voor een hele generatie Brazilianen die in een land woonden waar racisme een grote rol speelde".
Voetbalheld
Pelé's nalatenschap begon op het voetbalveld en daar heeft hij ook zelden een fout gemaakt. Hij werd bekend op Braziliaans clubniveau. Hij debuteerde in 1956 voor Santos FC en werd een jaar later topscorer van de competitie. Maar zijn nalatenschap op het wereldtoneel begon waarschijnlijk met zijn prestaties in het nationale team.
"Pelé won drie van de vier wereldkampioenschappen waaraan hij deelnam en was de jongste speler die scoorde in een WK wedstrijd met zijn hattrick tegen Frankrijk in 1958", aldus Gustavo. "Dat hij gedurende zijn hele carrière 1.279 doelpunten maakte in 1.363 wedstrijden, maakt hem tot een unieke speler - dat is in wezen een doelpunt per wedstrijd".
Dit toernooi eindigde met een Braziliaanse overwinning op Zweden in de finale. Pelé scoorde een van de mooiste doelpunten ooit van het toernooi, waarbij hij de bal over een verdediger heen wipte om de bal daarna met een strakke volley in de verre hoek te schieten. De Zweedse speler Sigvard Parling merkte later op dat hij "bijna wilde applaudisseren" toen Pelé het vijfde doelpunt scoorde voor Brazilië. Een betraand feest volgde op het flauwvallen van Pelé na de overwinning van Brazilië, een moment dat tot één van de hoogtepunten in zijn carrière wordt gerekend.
"Het winnen van drie wereldkampioenschappen is misschien wel zijn grootste prestatie", zegt Gustavo. "Maar het zijn er zo veel dat het moeilijk is om er één te kiezen. Zijn record voor het aantal doelpunten per wedstrijd leverde hem een plaats op in de Guinness World Records en hij bracht de vreugde en emotie van het voetbal terug naar een land dat nog herstellende was van de 'Maracanazo' in de World Cup van 1950 (waarbij Brazilië een traumatische nederlaag leed tegen Uruguay) en het verliezen van Hongarije in 1954. Bovendien heeft hij in hoge mate bijgedragen aan de groeiende populariteit van voetbal in de Verenigde Staten. In 1975 maakte hij een rentree nadat hij was gestopt om te tekenen bij de New York Cosmos".
Hij zorgde voor veranderingen
Hoewel Pelé zijn carrière op het voetbalveld begon, heeft hij ook daarbuiten een sterke reputatie opgebouwd - waarvan een groot deel kan worden teruggevoerd naar zijn jeugd. Hij groeide op in Bauru, Sao Paulo en hij bracht een groot deel van zijn jeugd door in armoede. Zijn vader leerde hem voetballen, maar ze konden zich geen echte voetbal veroorloven om mee te spelen. In plaats daarvan moesten ze een geïmproviseerde bal maken die bestond uit een sok gevuld met kranten die aan elkaar gebonden was met touw. Hoewel Pelé al werd ontdekt in zijn tienerjaren, heeft hij de armoede die hij achterliet nooit helemaal achter zich kunnen laten.
"Zijn achtergrond en opkomst maakten deel uit van een breder verhaal waar Brazilië verliefd op werd", legt Gustavo uit. "Pelé was voor Brazilië meer dan een voetballer. Hij kwam op precies het juiste moment - mensen moesten geloven dat het mogelijk was om wat voelde als onoverkomelijke maatschappelijke barrières te overwinnen. Hij was iemand die een hele generatie inspireerde en bewees dat zelfs als je zwart en arm was in een racistisch en elitair land, je nog steeds succes kon behalen".
Naarmate hij ouder werd, werd Pelé een voorvechter van een aantal sociale kwesties waar Brazilië mee worstelde, variërend van borstvoeding tot ongelijkheid. UNICEF rekruteerde Pelé als woordvoerder in het land, omdat zij iemand nodig hadden die geloofwaardig was en waarmee Brazilianen van alle achtergronden zich konden identificeren. Pelé steunde een aantal belangrijke goede doelen voor kinderen, zoals het onderwijs van straatkinderen in Brazilië, verhoogde bewustzijn rond HIV/AIDS, evenals ecologie en milieu, wat hem een VN-ambassadeurstitel en een eretitel van de Universiteit van Edinburgh voor zijn werk opleverde. "Pelé was ook minister van Sport in Brazilië en was verantwoordelijk voor de ̈Pelé wet", legt Gustavo uit. "Het belangrijkste doel was om spelers meer controle over hun carrière te geven en de corruptie in het voetbal in Brazilië een halt toe te roepen."
Blijvende nalatenschap
Gedurende zijn carrière was Pelé geliefd bij iedereen, waaronder enkele van 's werelds meest spraakmakende figuren. Andy Warhol‘s beroemde quote was:"Pelé was een van de weinigen die mijn theorie tegensprak: in plaats van 15 minuten van roem, zal hij 15 eeuwen hebben". Pelé was zelfs zo invloedrijk dat tijdens een bezoek aan Nigeria in 1969 ten tijde van de Nigeriaanse Burgeroorlog de twee facties die lijnrecht tegenover elkaar stonden, instemden met een staakt-het-vuren van 48 uur om Pelé te zien spelen in een vriendschappelijke wedstrijd in Lagos.
Op 29 december 2022 overleed Pelé. De eerbetonen stroomden binnen voor de man die voor velen zoveel meer vertegenwoordigde dan voetbal. Van voetballers tot fans, managers tot media, de impact van Pelé werd door iedereen gevoeld. Pelé's naam is voor altijd synoniem met voetbal en sportiviteit, wat logisch is voor een naam die losjes is geïnspireerd door de naam Bilé en in het Hebreeuws 'wonder' betekent.
Pelé krijgt ook de eer voor het populariseren van de bijnaam "The Beautiful Game" voor voetbal, die nu wereldwijd wordt gebruikt door commentatoren en experts. Sterker nog, in een nu waarschijnlijk onsterfelijk voorbeeld van zijn vrijgevigheid en karakter, schreef hij in het voorwoord van zijn autobiografie My Life and the Beautiful Game: "Ik draag dit boek op aan alle mensen die van dit geweldige spel the Beautiful Game hebben gemaakt".
____________________
Leg een stukje van de legende vast in onze voetbal memorabiliaveilingen. Of registreer je als verkoper bij Catawiki.
Ontdek meer Voetbalmemorabilia | Sport en evenementen
Deze artikelen vind je misschien ook interessant:
Waarom vintage voetbalshirts in de mode beginnen te raken
Vintage voetbalshirts die nu collector‘s items zijn
Seksisme maakt Paniniplaatjes van het WK vrouwenvoetbal tot een verrassend goede investering