Door Tom | 4 maart 2021
In het Franse belle époque (het mooie tijdperk), vond tussen circa 1880 en 1914 een seismische mentaliteitsverandering plaats. Het was een tijd van optimisme en het goede leven. De veranderingen in Frankrijk weerspiegelden in de wetenschap, kunst en architectuur en ook de rol van vrouwen veranderde. Al ging dat niet van de ene op de andere dag. Waar vrouwenbladen onafhankelijke vrouwen portretteerden die traditionele vrouwelijkheid uitstraalden, leken vrouwen in de sportwereld niet te bestaan. Totdat drie dames - Hélène van Zuylen, Camille du Gast en Anne de Rochechouart de Mortemart - opdoken in de autosport en daarmee ook de sport zelf veranderden. Het waren bijzondere vrouwen met een bijzondere staat van dienst - en dit zijn hun verhalen.
Hélène van Zuylen
Hélène van Zuylen was een onconventioneel figuur voor haar tijd. Ze was een barones en kwam uit de Franse bankiersfamilie Rothschild. Ze trouwde in 1887 in de Nederlandse adellijke familie Van Zuylen van Nievelt. Haar eigen familie verstootte haar - naar verluidt omdat ze trouwde met een rooms-katholieke man. Maar Van Zuylen was eigenlijk queer en in 1901 ging ze een langdurige relatie aan met de Britse dichteres Renée Vivien, hoewel dit jarenlang geheim gehouden werd.
Hoewel ze op zichzelf al een gedenkwaardig persoon was, werd ze ook bekend als een van de drie vrouwelijke pioniers van de autosport in die tijd. In 1898 deed ze onder het pseudoniem 'Snail' mee aan de race Parijs-Amsterdam-Parijs, vooral vanwege de rol die haar man had als voorzitter van de Automobile Club de France en zijn connecties. Maar toch, door mee te doen werd ze de eerste vrouw in de geschiedenis die deelnam aan een officiële internationale race. In 1901 nam ze ook deel aan de race Parijs-Berlijn, samen met Camille du Gast. Als gevolg van een technisch probleem reed ze de race echter niet uit.
Hoewel ze uit een zeer welgestelde familie kwam en bevoorrecht was ten opzichte van andere vrouwen, maakte Van Zuylen een statement voor vrouwen in de sport en de maatschappij. Net als haar tijdgenoten die van autosport hielden, zette ze zich gedurende haar hele leven in voor vrouwenrechten. Iets meer dan tien jaar voor haar overlijden riep ze de Renée Vivien-prijs in het leven, ter ere van de dichteres waar ze ooit van hield en om beginnende dichteressen te steunen in hun carrière.
Camille du Gast
Camille du Gast was avontuurlijk, getalenteerd, rijk en ook berucht in de Franse high society. Ze was het middelpunt van verschillende schandalen. Zo werd ze er onder meer van beschuldigd het naaktmodel te zijn op een schilderij van Henri Gervex - de La Femme au Masque-affaire - en werd ze het slachtoffer van een moordcomplot van haar dochter, die haar wilde doden om haar erfenis op te strijken. Maar boven alles was ze een gepassioneerde sportvrouw. Ze deed onder meer aan skiën, rodelen, parachutespringen, sportschieten en ruitersport. Ze werd echter het meest geprezen om wat ze bereikte in de autosport.
In de pers kreeg ze de bijnaam la Walkyrie de la Mécanique (aka de valkyrie van de auto) en haar durf achter het stuur hielp de weg te banen voor vrouwelijke bestuurders. Ze raakte geïntrigeerd door de Gordon Bennett Cup van 1900, waarbij coureurs van Parijs naar Lyon raceten. Een jaar later had ze haar rijbewijs gehaald. En drie jaar daarna was ze de enige vrouwelijke functionaris bij de Automobile Club de France.
Ze nam deel aan een aantal belangrijke races, waaronder de race Parijs-Berlijn in 1901. In die race behaalde ze de 33e plaats, nadat ze als laatste was gestart (omdat ze een vrouw was). Ze was na Van Zuylen de tweede vrouw die deelnam aan een autorace. De race Parijs-Madrid in 1903 is ook noemenswaardig: in die race redde ze het leven van een coureur wiens auto omsloeg. Deze gevaarlijke race kreeg later de naam The Race of Death.
Ook Du Gast moest echter hindernissen overwinnen. Gedurende haar racecarrière werd ze geregeld geconfronteerd met het chauvinisme en machismo in de autosportwereld. Na haar indrukwekkende en heroïsche prestatie in de race Parijs-Madrid, schreef het Britse tijdschrift Autocar "dat we ons afvragen of zware langeafstandsraces wel zo geschikt zijn voor vrouwen". Kennelijk was de Franse regering het daarmee eens, want autoraces werden verboden voor vrouwen. Dat weerhield Du Gast er echter niet van andere avonturen aan te gaan. Ze ging motorbootracen en zette zich de rest van haar leven in voor feminisme en dierenwelzijn.
Anne de Rochechouart de Mortemart
Anne de Rochechouart de Mortemart, ook wel bekend als de hertogin van Uzès, was meer dan alleen een rijke aristocraat. Ze was een feministische pionier, beeldhouwer, auteur en autoliefhebber. Ze erfde een fortuin van de familie Veuve Clicquot en werd bekend om haar liefdadigheid en haar vele vrijetijdsbestedingen, waarvan autorijden er één was.
Voordat Van Zuylen in 1898 de strijd aanging in de race Parijs-Amsterdam-Parijs, had Rochechouart de Mortemart al haar rijbewijs gehaald. Daarmee werd ze de eerste Française met een rijbewijs. Een jaar vestigde ze een nieuw record, namelijk dat van de eerste vrouw die een snelheidsboete kreeg - een gevolg van een memorabel uitje naar het Parijse Bois de Boulogne.
Hoewel de hertogin niet op internationaal niveau in de autosport streed zoals haar vrouwelijke bondgenoten, droeg ze op alle terreinen bij aan vrouwenrechten. Ze werd ooit beschreven als "een sportvrouw, een auteur, een kunstenaar, een beeldhouwer, een chauffeuse, een dienende engel voor de armen, een grande mondaine en een toegewijd moeder".
____________________
Neem een kijkje bij onze laatste oldtimerveiling of registreer je als verkoper op Catawiki.
Ontdek meer oldtimers | motorfietsen
Deze artikelen vind je misschien ook interessant:
Het verhaal van de vrouw die de roadtrip uitvond
De vergeten wereld van de vrouwelijke samoerai
Hoe vrouwen de edelstenenbranche veranderen