Starożytny Egipt Brązowy Rzeźba boga Osirisa. Wysokość 8 cm. Okres późny, 664–332 p.n.e.

Bóg Osiris

bardzo dobrze

Starożytny Egipt, Okres Późny, 664 - 332 p.n.e.

Solidna miedź

8 cm wysokości

POCHODZENIE
Prywatna kolekcja, południowa Francja, przed 1980.

STAN: Dobry stan, patrz zdjęcia. Nienaruszony.

Ozyrys, jeden z najważniejszych bogów starożytnego Egiptu. Pochodzenie Ozyrysa jest niejasne; był lokalnym bogiem Busiris w Dolnym Egipcie i mógł być uosobieniem chtonicznej (podziemnej) płodności. Około 2400 r. p.n.e. Ozyrys wyraźnie odgrywał podwójną rolę: był zarówno bogiem płodności, jak i ucieleśnieniem zmarłego i zmartwychwstałego króla. Ta podwójna rola z kolei łączyła się z egipską koncepcją boskiego królestwa: król po śmierci stawał się Ozyrysem, bogiem podziemia; a syn zmarłego króla, żyjący król, był utożsamiany z Horusem, bogiem nieba. Ozyrys i Horus byli zatem ojcem i synem. Bogini Izyda była matką króla, a zatem była matką Horusa i małżonką Ozyrysa. Bóg Set był uważany za mordercę Ozyrysa i przeciwnika Horusa.

Według mitu podanego przez greckiego autora Plutarcha, Ozyrys został zabity lub utopiony przez Seta, który rozdarł ciało na 14 części i rzucił je na ziemię Egiptu. Ostatecznie Izyda i jej siostra Neftyda odnalazły i pogrzebały wszystkie części ciała, z wyjątkiem fallusa, dając w ten sposób nowe życie Ozyrysowi, który odtąd pozostał w podziemiach jako władca i sędzia. Jego syn Horus zwyciężył w walce z Setem, pomścił Ozyrysa i został nowym królem Egiptu.

Ozyrys był nie tylko władcą zmarłych, ale także mocą, która obdarzała wszelkim życiem ze świata podziemnego, od kiełkującej roślinności po coroczne wylewy Nilu. Od około 2000 roku p.n.e. wierzono, że każdy człowiek, nie tylko zmarli królowie, w chwili śmierci utożsamiał się z Ozyrysem. Ta identyfikacja z Ozyrysem nie oznaczała jednak zmartwychwstania, gdyż nawet Ozyrys nie zmartwychwstał. Oznaczała raczej odnowę życia zarówno w świecie przyszłym, jak i poprzez potomków na Ziemi. W tej zuniwersalizowanej formie kult Ozyrysa rozprzestrzenił się po całym Egipcie, często łącząc się z kultem lokalnych bóstw płodności i świata podziemnego.

Idea, że odrodzenie w następnym życiu można osiągnąć poprzez podążanie za Ozyrysem, była podtrzymywana poprzez pewne formy kultu. W Średnim Państwie (1938–ok. 1630 p.n.e.) święta boga składały się z procesji i nocnych obrzędów i były obchodzone w świątyni w Abydos, gdzie Ozyrys przyswoił sobie starożytnego boga zmarłych, Chenty-Imentiu. To imię, oznaczające „Najwyższy z Zachodu”, zostało przyjęte przez Ozyrysa jako epitet. Ponieważ święta odbywały się na otwartej przestrzeni, dopuszczalny był udział publiczności, a na początku II tysiąclecia p.n.e. modne stało się chowanie wzdłuż drogi procesyjnej w Abydos lub wznoszenie tam cenotafu jako symbolu zmarłych.

Święta ku czci Ozyrysa, symbolicznie odtwarzające losy boga, obchodzono corocznie w różnych miastach Egiptu. Centralnym elementem świąt w późnym okresie była budowa „ogrodu Ozyrysa” – formy w kształcie Ozyrysa, wypełnionej ziemią. Formę zwilżano wodą Nilu i obsiewano zbożem. Później kiełkujące ziarno symbolizowało siłę życiową Ozyrysa.

W Memfis święty byk, Apis, został powiązany z Ozyrysem, stając się Ozyrys-Apis, co ostatecznie stało się imieniem hellenistycznego boga Serapisa. Autorzy grecko-rzymscy łączyli Ozyrysa z bogiem Dionizosem. Ozyrys był również utożsamiany z Sokerem, starożytnym memfickim bogiem śmierci.

Najstarszy znany wizerunek Ozyrysa pochodzi z około 2300 r. p.n.e., ale jego wizerunki są rzadkie przed okresem Nowego Państwa (1539–1075 p.n.e.), kiedy to ukazywano go w archaicznej formie jako mumię z rękami skrzyżowanymi na piersi, w jednej ręce trzymającą kij, a w drugiej cep. Na głowie miał koronę atef, złożoną z białej korony Górnego Egiptu i dwóch strusich piór.