Door Tom | 1 maart 2023
Oudere, klassieke industrieën zoals de kunstwereld zijn goed in het ophouden van de goede schijn door vrouwen op de voorgrond te plaatsen, maar vaak worden ze achter de schermen door mannen geleid. De introductie van technologie lijkt daar verandering in te brengen – het innoveren en democratiseren van werkgebieden door ze toegankelijker, moderner en relevanter te maken. Althans, dat is het plan. We spraken met vier vrouwen die experts zijn op het gebied van kunst, sieraden, design en speelgoed, om te ontdekken hoe technologie hun werk heeft gevormd – en of het dingen ten goede verandert.
Toegankelijke kunst
Anita Helmy is niet bang voor technologie. Sterker nog, ze is er altijd dol op geweest. Als expert in kunst heeft ze de introductie van technologie vanaf het begin meegemaakt. "In de jaren tachtig werkte ik al met een computer en maakte ik zelfs een van de eerste digitale zelfportretten. Tegenwoordig ziet het er heel oubollig uit, maar destijds was het vernieuwend."
De industrie heeft een lange weg afgelegd van eenvoudige digitale portretten tot de komst van kunstmatige intelligentie die heeft geleid tot een golf van gerenderde versies van onszelf. Kunstenaars hebben nooit meer toegang en meer middelen gehad om kunst te maken – waar ze ook zijn en wie ze ook zijn. Of dat een goede zaak is, is een vraag die nog moet worden beantwoord, maar het laat wel zien hoe ver de industrie is gekomen, vooral voor vrouwen.
"Nederlandse vrouwen zijn sinds de jaren 80 onafhankelijk geworden. In de jaren 70 was er een tijd dat vrouwen niet konden werken en thuis moesten blijven. Tegenwoordig kan ik als expert voor een veilinghuis kunstwerken meestal via een computerscherm beoordelen." En het belangrijkste voordeel van technologie is volgens Anita het vermogen om de toegang tot kunst te helpen conceptualiseren en verspreiden. "Door de opkomst van sociale media verspreidt kunst zich sneller. Traditionele gendergrenzen en belemmeringen voor toegang vervagen door technologie."
Is ze bezorgd dat technologie de kunstwereld nog meer zal veranderen? Integendeel, ze juicht het toe. "Natuurlijk is het nog steeds heel belangrijk om beurzen, galeries en studio's te bezoeken, om op de hoogte te blijven van nieuwe technieken en stijlen," legt ze uit. "Maar technologie is slechts een medium, je kunt het vergelijken met fotografie in de 19e eeuw. Kunstenaars dachten dat dit het einde was van de schilderkunst. Maar tegenwoordig is er meer kunst dan ooit; kunstenaars die hun werken op een iPad schetsen en er uiteindelijk een schilderij van maken. Technologie baart me helemaal geen zorgen – het is verrijkend en zal leiden tot nieuwe manieren om kunst te maken."
Het ontwerpen van een gelijkwaardige wereld
Design beïnvloedt elk aspect van ons leven – het verfraait en verbetert het. Vrouwen hebben baanbrekend werk verricht in de wijze waarop we de wereld zien door middel van vormgeving, dankzij ontwerpers als Charlotte Perriand, Florence Knoll en meer recentelijk Zaha Hadid. Dat wil niet zeggen dat deze wereld wordt geregeerd door vrouwen, ook al is hun invloed onmiskenbaar, zegt expert in design Eléonore Floret.
"We mogen niet vergeten dat design tot voor kort een mannenwereld was. Vrouwelijke ontwerpers waren schaars en kregen pas laat erkenning", zegt Eléonore. "In veel opzichten is dat nog steeds het geval. Bekende hedendaagse vrouwelijke ontwerpers zijn in de minderheid. Maar we zien een verandering. In het hedendaagse design is het aantal vrouwelijke ontwerpers de afgelopen 20 jaar toegenomen. Ook op designscholen of -beurzen zien we steeds meer vrouwen. En op hedendaagse designveilingen is het aantal stukken van vrouwelijke ontwerpers bijna gelijk aan het aantal stukken dat door mannen wordt aangeboden.
Heeft technologie hier iets mee te maken? In zekere zin wel. "Design is gebaseerd op de evolutie van de technologie die design elke dag beïnvloedt," legt Eléonore uit. "Het is zoveel gemakkelijker om je werk te delen met mensen van over de hele wereld en nieuwe esthetiek en inspiratie te ontdekken. Naast het feit dat je nieuwe doelgroepen kunt bereiken, helpt het ook bij de productie, aangezien je toegang hebt tot allerlei ateliers met verschillende specialiteiten en prijzen."
Hoewel betere toegankelijkheid een voordeel is van technologie, heeft het ook nadelen. "Het kan lastig zijn om je plek te vinden op het internet. En door het verlangen om de laatste internationale trends te volgen, heeft zichtbare esthetiek de neiging om te homogeniseren, met gevolgen voor creativiteit en innovatie."
Maar technologie kan helpen de toegang tot een bedrijfstak te democratiseren die voorheen onbereikbaar leek, vooral voor vrouwen. “Catawiki is hier een goed voorbeeld van”, zegt Eléonore. “Alle verkopers zijn welkom en het biedt startende ontwerpbureaus de mogelijkheid om snel te groeien."
Ruwe diamanten
Als je aan edelstenen en sieraden denkt, dan denk je aan de handelshuizen van Antwerpen – een beeld dat zowel een gevoel van magie als van ouderwetsheid oproept. Voor Clémence Devaux, expert in sieraden, is dat een realiteit, ook al is de juweliers-wereld veranderd sinds de 15e eeuw. En technologie heeft daar een sleutelrol in gespeeld. "Technologie heeft de industrie enorm veranderd. Van de technologieën die ons helpen bij het ontwerpen van sieraden tot hoogwaardige printmethoden, de impact is gigantisch geweest', legt ze uit. "In het lab hebben we nieuwe machines die synthetische stoffen kunnen detecteren, wat onze industrie helpt door de echtheid te controleren en de kwaliteit van wat wordt verkocht te verbeteren."
Er bestaan echter nog steeds misvattingen over de juweliersbranche, die niet door vrouwen wordt geleid, ook al lijkt het daar wel op. "Er zijn veel mannen die sieraden voor vrouwen maken", legt ze uit. "Hoewel het misschien lijkt alsof de juweliersbranche vooral door vrouwen wordt gerund, wordt ze achter de schermen historisch gezien door mannen geleid." Dat betekent niet dat ze het moeilijk heeft gehad in de branche, maar Clémence erkent dat het gewoon een realiteit is. "Het is een ouderwetse mannenwereld, maar ik heb het nooit als vrouwonvriendelijk ervaren."
Misschien komt dat deels door de manier waarop technologie de manier van werken van de betrokkenen heeft veranderd. Net als bij Catawiki, legt Clémence uit, zien we nu al een weerspiegeling van hoe technologie bepaald werk toegankelijker maakt. "Als je tegenwoordig edelsteenkunde studeert, gaat het aantal mannen en vrouwen gelijk op. maar als je op de werkvloer komt, heb je de zonen die het van hun vaders overnemen. Maar neem Catawiki als voorbeeld – op het gebied van sieraden zijn het vooral vrouwen die de boel runnen. En vrouwen tegen wie ik opkijk, zoals Pamela Hastry van Morphee Joaillerie, Valerie Messika en Monique Pean, maken het verschil door voorop te lopen."
Wat betreft de vraag of technologie heeft bijgedragen tot de empowerment van vrouwen in de branche, zegt Clémence dat het eerder iedereen helpt. "Sieraden zijn een investering. Mensen proberen altijd hun investeringen te diversifiëren. Probeer overal open voor te staan. Dit is een branche waarin je nooit mag denken dat je alles weet. Maar dat maakt het juist zo interessant."
Gelijkheid modelleren
Auto's zijn door de geschiedenis heen misschien ten onrechte geassocieerd met mannen, aangezien we weten dat vrouwen in het verleden records hebben gevestigd – of het nu gaat om pioniers in de auto-industrie of de eersten die een road trip maakten. En de wereld van modelauto's is niet anders, hoewel misschien minder bekend. Voor Laura Brianza, expert in modelauto's, zijn ze een familieverhaal – één waarin zowel haar vader als haar moeder een grote rol spelen.
"Modelauto's waren een gedeelde passie van mijn vader, de kunstenaar, en mijn moeder die hem sinds het prille begin van ons familiebedrijf 50 jaar geleden altijd heeft gesteund", zegt ze. "Mijn moeder beheerde altijd het marketinggedeelte en ontwikkelde daardoor een liefde voor modelauto's, die ze aan mij heeft doorgegeven".
Modelauto's vertegenwoordigen een analoog deel van het verzamelen, maar dat betekent niet dat technologie er geen invloed op heeft gehad. Laura is zelf actief op TikTok – een voorbeeld van de groeiende interesse in gezellige hobby's in 2023 – en de technologie vormt nu een uitdaging voor een industrie die zichzelf heeft gedefinieerd door haar offline karakter. Makers van modelauto's profiteren van technologie, aangezien 3D-modellering hen nu in staat stelt eenmalige modellen te produceren tegen lagere kosten en met een hogere kwaliteit," legt ze uit. "Het verandert ook de traditionele manier van verzamelen door online toegang te bieden, wat een nieuwe uitdaging is voor producenten die de markt voor willen blijven."
En op de vraag of technologie de genderkloof heeft vergroot of verkleind, zei Laura het volgende. "Gendergelijkheid komt voort uit een gemoedstoestand en uit mensen, niet uit technologie. Maar bovenal moeten we de ontwikkeling van persoonlijke vaardigheden op de best mogelijke manier nastreven, ongeacht of je een man of een vrouw bent. We moeten ontdekken wat de beste kwaliteit van een persoon is – technologie kan ons hierbij helpen."
____________________
Ontdek de ongelooflijke experts achter onze wekelijkse veilingen. Of schrijf je in als verkoper.
Ontdek meer Design | Sieraden | Modelauto's | Moderne en hedendaagse kunst
Deze artikelen vind je misschien ook interessant:
Het werk van deze vrouw: de passies en lof van baanbrekende experts
Een korte geschiedenis van kunst: van naoorlogs tot hedendaags
Hoe vrouwen de edelstenenbranche veranderen