Door Tom | 28 augustus 2020
De kimono is de nationale klederdracht van Japan en een van de meest onderscheidende kledingstukken van het land. Het is een traditioneel kledingstuk dat "ding om te dragen" betekent en bestaat sinds de Heian periode (794-1193 n.Chr) als mode voor mannen en vrouwen. De kimono voorzag kunstenaars van een leeg doek om enkele van de meest tijdloze ontwerpen van Japan te maken. En het diende ook als een indicator voor iemands status en rol in een anders conformistische en homogene samenleving, met name die van een vrouw. Het is zowel een les in ambacht en geschiedenis, zoals onze Japanse kunstexperts Cristina Ortega, Giovanni Bottero en Surya Rutten uitleggen.
Een wandeling door het Gion District of de Kanazawa geisha-wijk van Kyoto is misschien wel je beste kans om een van de weinige glimpen op te vangen van kimono's in het hedendaagse Japan. In deze gebieden kun je geisha's en hun leerlingen, maikos, zien navigeren door het labyrint van theehuizen in hun golvende gewaden. Voor een kledingstuk dat zich heeft verankerd als een symbool van de Japanse samenleving, wordt deze toch steeds minder gedragen. Maar kimono's zijn onvergankelijk, zoals hun geschiedenis laat zien.
Hoe de kimono begon
De kimono heeft meerdere veranderingen ondergaan en kreeg pas zijn naam tijdens de Meiji-periode (1868-1912). Toen de kimono werd geïntroduceerd tijdens de Heian periode, begon het als een eenvoudig stuk stof dat mannen en vrouwen over hun lichaam drapeerden. Dit werd vaak gedragen met de hakama, een soort broekrok geërfd van de Chinezen. In de Kamakura periode (1185-1333 n.Chr), werd de kimono gedragen met een obi, een brede sjerp, en groeide uit tot wat veel Japanners dagelijks droegen. In deze periode kregen kimono‘s ook meer design met codes.
"De obi kan je veel vertellen over de drager", legt Cristina uit. "Ze werden voornamelijk gebruikt om de kimono te sluiten, maar de sjerpen en de manier waarop ze werden geknoopt, doelden op bepaalde aspecten van het Japanse leven. De knoop hing af van de gelegenheid, het seizoen en zelfs de generatie of de sociale status van de drager. Zo wordt de knoop altijd op de rug gedragen, omdat alleen sekswerkers een knoop aan de voorkant zouden dragen".
Echter, de kimono werd nog steeds beschouwd als een unisex kledingstuk. Het heette toen een kosode (vertaling: kleine mouwen). Vlak voor de Meiji-periode werd het populair om lagen te dragen. Sommige outfits hadden maar liefst 12 lagen (jūnihitoe), hoewel de meerderheid beperkt was tot een meer hanteerbare vijf of zes.
Identiteit en vrouwelijkheid
Het begin van de Edo-periode maakte dat de kimono verschoof van eenvoudige kleding naar een spil in de Japanse samenleving. Een van de meest bevrijdende kenmerken van de kimono was de uniformiteit in termen van snit en constructie. "In het Westen werd de evolutie van de mode vaak geleid door veranderende modellen en de manier waarop een stuk werd gemaakt. In Japan hebben kimono's echter altijd een plat T-vormig patroon gehad, wat betekende dat design en kleur een veel belangrijkere rol speelden bij het overbrengen van een boodschap”, legt Giovanni uit.
Iedereen in Japan droeg een kimono en vanwege de uniforme snit, het ontwerp en de kleur was het een manier om zich te onderscheiden
Voor vrouwen werd de kimono geadopteerd als een soort bastion voor Japanse vrouwelijkheid. Vrouwen werden gezien als vertegenwoordiging van het huishouden; de ingetogen figuren die de mannen bedienden, terwijl de man werd bepaald door actie, werk en oorlog. Kimono's belichaamden de rol die vrouwen in de samenleving moesten spelen - het waren elegante, mooie en ingetogen kostuums, versus de meer sobere ontwerpen die bedoeld waren voor mannen - en waren een van de weinige dingen waarmee vrouwen zich konden uiten.
"Kimono's onthulden de burgerlijke staat van een vrouw", legt Surya uit. “Ongetrouwde vrouwen droegen een furisode met lange mouwen met gekleurde motieven die het hele kledingstuk bedekten. Een getrouwde vrouw droeg een kimono met kortere mouwen en een motief aan de onderkant of aan de uiteinden van de mouwen, afhankelijk van de gelegenheid."
Meer dan een motiefje
Motieven op kimono's speelden een cruciale rol in zowel de esthetiek als de symboliek van het kledingstuk. "Kimonomotieven werden regelmatig gebruikt door ukiyo-e kunstenaars in houtsnedeprinten als een manier om het verhaal van de afgebeelde personages te vertellen", zegt Surya. "Terwijl kimono's gedragen door acteurs in theatertradities - zoals Noh- en kabuki-toneelstukken - hielpen de motieven om het publiek te informeren over de rol en gevoelens van de artiest." Ukiyo-e-artiesten hielpen zelfs met het opnemen van afbeeldingen uit boeken over kimono-ontwerp, bekend als Hinagata bon, die als blauwdruk werden gebruikt door iedereen die betrokken was bij de productie van kimono's.
Deze prent toont de courtisane Kagawa van het huis van plezier Inamotoya
De kimono blijft een momentopname van het Japanse leven. Toen Japan zich in 1854 voor de wereld openstelde, was de kimono een van de eerste dingen waar het Westen grote belangstelling voor had. Het was de visuele weergave van Japan voor buitenlanders, terwijl het binnen de cultuur de weg was om het lichaam eronder te ontmaskeren. Terwijl Japan snel moderniseerde, stopten mannen met het dragen van kimono's, terwijl vrouwen werden aangemoedigd om door te gaan.
De kimono heeft nooit in een eenvoudig verhaal gepast en de afgelopen eeuwen hebben vrouwen de kimono op verschillende subversieve manieren opnieuw bedacht en geclaimd. Van Yayoi Kusama die een gouden kimono gebruikte om haar status als buitenstaander binnen de Pop Art-beweging van de jaren tachtig te laten zien, tot Megumi Igarashi's gebruik van de kimono in haar provocerende kunst. Toch staat de kimono nog steeds als een object dat verwijst naar het verleden, terwijl de vrouwen er aan vasthouden als ambassadeurs - stilletjes volhardend, een diepgewortelde herinnering dat de identiteit van Japan het best werd begrepen, en vaak nog steeds wordt, in wat wordt gezien in plaats van in wat wordt gezegd.
____________________
Ontdek ons assortiment van Japanse houtsnedes in onze wekelijkse veiling of registreer je als verkoper.
Ontdek meer Japanse kunst | Aziatische en tribale kunst
Deze artikelen vind je misschien ook interessant:
De Boeddha is een non-binair idool geworden