Door Anisia Jacob | Gepubliceerd op 10 Oktober 2021
Als je de term Dutch designhoort, zou je in de war kunnen raken over de kwaliteiten waarnaar het precies verwijst. Dit artikel geeft een korte geschiedenis van Dutch design, zijn kunsthistorische wortels, zijn hedendaagse status en relevante kunstenaars van nu.
Veel van onze esthetiek en ontwerpgerelateerde verwachtingen zijn mogelijk beïnvloed door deze eigentijdse stijl. Het wordt gekenmerkt door eenvoud en functionaliteit, kenmerken die terug te vinden zijn in de geliefde Scandinavische stijl. In dit artikel wordt dus ook onderzocht of we in zo'n geglobaliseerde wereld nog kunnen spreken van een exclusief Nederlands design. Spoiler: zolang we de ontwerpers erkennen die deze trend hebben gestart en de werken die de stijl direct hebben beïnvloed, kunnen we dat.
Van Thonet tot Dutch Design Expositie, tentoonstelling Stedelijk Museum Amsterdam, 2021, via Architectuur.nl
De geschiedenis van Dutch Design
De term 'Dutch design' in de hedendaagse betekenis van het woord is direct verbonden met een groep ontwerpers en kunstenaars die tussen de jaren negentig en nu naam hebben gemaakt met hun visuele voorstellen. In het huidige debat bracht curator Ingeborg de Roode de term ter sprake door zich af te vragen in hoeverre we tegenwoordig nog kunnen praten over 'Dutch design', aangezien we in een geglobaliseerde wereld leven. De status van Dutch design moet ook worden begrepen vanuit het perspectief van het behouden van een identiteit in de vloeiende en mondiale wereld van design.
De wortels van de Dutch Design zijn echter nog verder terug te vinden dan de jaren negentig, terug naar de 17e eeuw. Beginnend met het werk van de Nederlandse zilversmeden Adam en Paul van Vianen, begonnen decoratieve objecten een lokale en persoonlijke identiteit te vertonen die vindingrijkheid combineerde met bruikbaarheid. Bovendien werden kasten ongelooflijk belangrijk voor Dutch design, waardoor kasten tot in de 19e eeuw een krachtig interieurstuk bleven. Ze vallen op door hun praktische bruikbaarheid - een kenmerk van de Nederlandse stijl - omdat ze veel opbergruimte bieden dankzij de vele lades die ze bevatten. Naarmate de tijd vorderde, gaf de ontwikkeling van de Art Nouveau in Nederland Nederlandse ontwerpers nog een manier om hun ambacht te onderscheiden.
Kast, toegeschreven aan Herman Doomer, ca. 1640-50, zwart ebbenhout en parelmoer, via het Metropolitan Museum of Art, New York
Kenmerken van Dutch Design
De Nederlandse art nouveau wordt genoemd als een bron van invloed voor Dutch Design, omdat het bepaalde kenmerken vastlegde die vervolgens werden overgebracht naar de hedendaagse kunst. De Nederlandse art nouveau verwierp de flamboyante art nouveau die in de rest van Europa bekend was en zocht in plaats daarvan naar een vorm die zou passen bij de meer sobere kunst die aansluit bij de Nederlandse nationale identiteit.
Aaron Betsky, voormalig directeur van het Nederlands Architectuurinstituut, heeft hetzelfde idee van een nationale kunststijl à la Dutch. Bij het filosoferen over hedendaags Dutch Design beweerde Betsky dat de fysieke kwaliteiten van Nederland zijn ingebed in de kenmerken van Dutch Design. Voor hem wordt de gefabriceerde geografie van Nederland een metonymisch apparaat dat ruimtelijke organisatie als politiek vraagstuk faciliteert. De dijken en sluizen, samen met het waterbeheersysteem, vormden de Nederlandse psyche en leidden tot de ontwikkeling van een redelijk en enigszins gezellig modernisme; dat kan ook worden gezien als kenmerkend voor de Nederlandse cultuur in het algemeen. Praktisch, toegankelijkheid, eenvoud en vindingrijkheid zijn enkele van de belangrijkste kenmerken die het Nederlandse design van het interieur, meubels en andere objecten onderscheiden.
Tarwevelden, Jacob Ruisdael, Nederlands, ca. 1670, olieverf op doek, via het Metropolitan Museum of Art, New York
Het stempel van De Stijl op Dutch Design
De Stijl is een Nederlandse kunstbeweging opgericht in 1917 die de ontwikkeling van Dutch design evenzeer heeft beïnvloed. De Stijl werd populair gemaakt door kunstenaars als Theo van Doesburg, Piet Mondriaan en Bart van der Leck, die ernaar streefden om met hun werken een nieuwe en betere wereld te creëren. De Stijl pleitte voor abstractie omdat het werd gezien als een universele taal die alle culturele barrières kon overstijgen door alles terug te brengen tot de essentie.
De De Stijl-beweging had een zichtbare en uitgesproken voorkeur voor primaire kleuren en niet-kleuren, waarbij het principe van de geometrie van de rechte lijn, het vierkant en de rechthoek werd gebruikt om objecten en nieuwe pure vormen te creëren. Zo doet de Rood-blauwe stoel, gemaakt door Gerrit Rietveld, sterk denken aan het werk van de Nederlandse designkunstenaar Richard Hutten, die de lessen van De Stijl op de voet lijkt te volgen.
Compositie II, Piet Mondriaan, 1929, via Still in Belgrado
Richard Hutten en “No Sign Of Design”
Zoals hierboven vermeld, laat ontwerper Richard Hutten, die werkt aan meubel-, product-, interieur- en exterieurontwerp, zien hoezeer Hutten door De Stijl werd beïnvloed. Als onderdeel van de eerste generatie Nederlandse ontwerpers krijgt zijn werk een onverwachte en humoristische toon. Sinds de jaren negentig runt hij een ontwerpstudio in Rotterdam en zijn werk wordt erkend in zowel Europa als de Verenigde Staten.
Zijn meubelstukken kunnen worden gecategoriseerd als onderdeel van "no sign of design", wat betekent dat de stukken een wat droge uitstraling hebben. Dit is terug te voeren op het feit dat Hutten betrokken was bij de designbeweging Droog Design, gekenmerkt door een gebrek aan zichtbare ingrepen van de ontwerper; dus een droog ontwerp. Verder zijn zijn meubelstukken zeer functioneel en conceptueel, met zijn bekende conceptvoorbeeld van Table-upon-table, dat voor zich spreekt. Zijn werk valt op door eenvoud en humor, omdat het de kijker verrast met zijn geestige concept.
BZ 53, eerbetoon aan Visser en Dutch design, Richard Hutten, via Spectrumdesign
Marcel Wanders’ Amsterdam Studio
Marcel Wanders trok voor het eerst de aandacht van het publiek met zijn Knotted Chair in 1996 omdat het een aantal elementen combineert, zoals hightech materialen, lowtech productiemethoden en een aantrekkelijk design. Vanaf 2000 opende hij zijn studio in Amsterdam en later was hij medeoprichter van het designlabel Moooi. Knotted Chair blijft echter een van zijn bekendste en invloedrijkste werken in Dutch design.
Wat Wanders maakt is te omschrijven als meerlagig omdat hij geen gebruik maakt van dure materialen; maar de materialen die dat wel zijn, worden op een zodanige manier gebruikt dat het resulterende object wordt geproduceerd in overeenstemming met latere productie-ontwikkelingen. Zijn esthetische element is ook opmerkelijk, want al zijn ontwerpen hebben een eenvoudige, strakke, maar toch aantrekkelijke uitstraling. Enkele van zijn andere opmerkelijke objecten zijn onder meer: Egg Vase (1997), Snotty Vase (2001), en Carbon Chair(2004). Hij ontwierp ook een aantal interieurs die dezelfde kenmerken hebben als zijn individueel ontworpen werken.
Stoel uit de collectie Objets Nomades voor Louis Vuitton, door Marcel Wanders, 2015, via de officiële site van Marcel Wanders
Studio Wieki Somers
Studio Wieki Somers wordt gevormd door de ontwerper Wieki Somers en partner Dylan van den Berg. Somers wordt gezien als een lid van de tweede generatie van de Nederlandse designschool en zij kreeg, samen met die van de eerste generatie, internationale aandacht met hun werk. Wat de tweede generatie onderscheidt van de eerste is dat ze nog meer rekening houden met het esthetische aspect zonder afstand te doen van het conceptuele en het functionele.
Somers gelooft dat het de moeite waard is "het potentieel van alledaagse dingen te realiseren door hun verborgen schoonheid te onthullen". Deze overtuiging vertaalt ze in haar ontwerpen door gebruik te maken van alledaagse voorwerpen. Ze verwerkt ook vreemde materialen, nieuwe technologie en onverwachte vormen, gecombineerd met verrassende functies en poëzie. Het is vermeldenswaard dat de studio in 2009 het Gouden Oog won bij de Dutch Design Awards met hun Merry-go-round Coat Rack ontworpen voor Museum Boijmans in Rotterdam.
Merry-go-round Coat Rack, Wieki Somers, 2009, via Boijmans Museum, Rotterdam
De Dutch designbeweging combineert een groot spectrum aan invloeden die zijn verzameld uit Nederlandse kunsthistorische prestaties. Het eindresultaat is fris, divers en intrigerend, maar ook eenvoudig, functioneel en conceptueel.
____________________
Ontdek onze Design veilingen, met een reeks stukken uit de 21e eeuw. Of registreer je als verkoper.
Ontdek meer Design & Vintage
Deze artikelen vind je misschien ook interessant:
Breakout trends uit de hedendaagse designwereld
Een geschiedenis van 20e-eeuws design in iconisch decor
Het meisje met 1000 gezichten: het verhaal van Fornasetti