Sassoferrato - Tiberiade - 1587

NIEWIDZIALNA MURAWA: DO CZEGO NALEŻĄ TERENY WYSTĄPIONE PO POWODZI???
PRIMA EDIZIONE - Tiberiade stanowi jeden z najbardziej zaskakujących momentów refleksji prawnej renesansu: pejzaż naturalny, rzeka, która się zmienia, sporne terytorium stają się dla Bartolo da Sassoferrato laboratorium nowej nauki prawa. W tej pierwszej włoskiej edycji z 1587 roku, najbardziej wpływowy średniowieczny i humanistyczny jurysta tłumaczy na obrazy, diagramy i obserwacje „geometryczne” starożytny problem powodzi, wysp rzecznych i zmian koryta rzeki, ustanawiając zasady, które na długo będą miały wpływ na doktrynę cywilistyczną. To nie tylko traktat techniczny: to metamorfoza pejzażu w żywy tekst prawny, zdolny pokazać, jak władza jest sprawowana także poprzez pomiar ziemi i zarządzanie rzekami.
Wartość rynkowa
Pierwsze włoskie wydanie (Rzym, 1587) nie jest powszechne na rynku. Nieliczne egzemplarze pojawiające się w ostatnich latach wykazują znaczną zmienność cen, zazwyczaj mieszczących się w zakresie od 2 500 do 5 500 euro, w zależności od jakości pergaminu, stanu ilustracji drzeworytniczych oraz integralności kolacji. Współczesne oprawy w pergaminie, tak jak w tym egzemplarzu, zwiększają wartość kolekcjonerską. Obecnie nie ma dostępnych egzemplarzy na sprzedaż u głównych specjalistycznych sprzedawców.

Opis fizyczny i stan
Stara pergaminowa oprawa, pękająca, z ręcznie napisanym tytułem na grzbiecie i na dolnej krawędzi; pergamin zabrudzony, ale stabilny. Drzeworytowe herby na stronie tytułowej; znak drukarski na kolofonie; liczne drzeworytowe ilustracje w tekście. Niektóre przebarwienia i plamy. Strony (2); 8 nn; 190; 2 nn; (2).

TYTUŁ I AUTOR
La Tiberiade.
Roma, Gigliotto, 1587.
Bartolo z Sassoferrato.

Kontekst i znaczenie
Ta opera powstała na podstawie bezpośredniego doświadczenia Bartolo podczas jego nauczania w Perugii: patrząc z góry na bieg Tybru, prawnik przekształca krajobraz w pytanie teoretyczne. Do kogo należą tereny wystające z powodu powodzi? Co się dzieje, gdy rzeka zmienia koryto? Czy wyspy tworzone przez prądy należy uznawać za własność publiczną czy prywatną? Odpowiadając na to, Bartolo opracowuje innowacyjne podejście łączące prawo rzymskie, lokalne zwyczaje i zaskakujące użycie narzędzi geometrycznych, wyprzedzając formę analizy terenowej proto-naukowej. Tiberiade zyskuje więc podwójne znaczenie: jest fundamentalnym tekstem w historii prawa cywilnego i jednocześnie świadectwem spotkania geografii, hydrauliki i teorii własności. Riccardi określa go jako pierwszego autora, który geometrycznie zajął się podziałem powodzi, uznając to dzieło za pionierskie w myśleniu prawnym o krajobrazie rzecznym.

Biografia autora
Bartolo z Sassoferrato (1313–1357), jeden z najbardziej wpływowych jurystów średniowiecza i humanizmu prawniczego, był profesorem w Pizie i Perugii oraz autorem obszernego zbioru traktatów i komentarzy do prawa rzymskiego. Jego wpływ był tak wielki, że formuła „nemo jurista nisi bartolista” stała się przestrogą w sądach i na uniwersytetach w Europie. Wielki interpretator źródeł justyniańskich, Bartolo opracował nowoczesne koncepcje dotyczące relacji między władzą, terytorium, autonomią gmin oraz własnością prywatną, wykazując niezwykłą zdolność do przekształcania konkretnych przypadków w abstrakcyjne zasady.

Historia druku i obiegu
Pierwsze wydanie: Rzym, Gigliotto, 1587. Dzieło, nieczęste, zostało wydrukowane w momencie odnowionego zainteresowania Bartolo, szczególnie w kwestiach prawa terytorialnego i jurysdykcji wodnej. Obecność licznych rycin drzeworytniczych i diagramów geometrycznych czyni to wydanie szczególnie interesującym z punktu widzenia typografii. Przypuszczalnie ograniczona nakład; rozpowszechnione głównie wśród prawników, inżynierów wodnych i urzędników publicznych, z praktycznym zastosowaniem w sporach granicznych na Wiśle i innych włoskich rzekach.

Bibliografia i źródła
Riccardi I, 92.
Por. także USTC (dotyczące wariantów i lokalizacji okazów).
Dla kontekstu prawnego bartolistów: Pennington, The Prince and the Law, 1200–1600.
Dla relacji między prawem a geografią w renesansie: Fioravanti, Bartolo i budowa przestrzeni prawnej.