Honoré de Balzac [Provenance : Józef Ignacy Kraszewski, Pologne] - Physiologie du Mariage [EO reliure aux armes] - 1830

Honoré de Balzac [Proweniencja: Józef Ignacy Kraszewski, Polska]

Fizjologia małżeństwa. Medytacje filozofii eklektycznej o szczęściu i nieszczęściu małżeńskim, publikowane przez młodego kawalera.

Paryż, Levavasseur i Urbain Canel, 1830 [drukarnia A. Barbier, Rue des Marais S.-G., nr 17]

2 tomy w 2 wolumenach in-8 (207 x 136 mm) od XXXV-(5)-332 [czyli 328, ostatnia strona jest źle ponumerowana, 332 zamiast 328], 352 strony.

Oprawa z epoki, pół-skórzana, granatowa/czarna, z szerokimi rogami, okładki z ciemnozielonym papierem chagrinowanym, grube złocone obramowania na okładkach, gładki grzbiet ozdobiony wzdłuż dużym, typowym dla epoki (około 1840) żelazem, wkładki i podklejki z marmurkowego papieru, złocony herbowy żelazny stemplem na pierwszej okładce każdego tomu (około 32 x 23 mm). Zobacz pochodzenie. Nieliczne lekkie obtarcia opraw, mimo to bardzo dobrze zachowane. Żółknięcia. Bardzo lekkie zabrudzenia bez konsekwencji na marginesach kilku kart.

Wydanie oryginalne.

Publikacja 'Fizjologia małżeństwa' wywołała skandal, ale cały Paryż uznał ją za wydarzenie, a sukces Balzaca był bez precedensu, tym bardziej że chciano się dowiedzieć, kto kryje się pod anonimowym podpisem młodego kawalera, który natychmiast stał się modnym autorem (1830). Zarówno esej, medytacja, jak i opowiadanie, tekst oscyluje między badaniem obyczajów a analizującym traktatem. To właśnie w tym ostatnim gatunku piąte wydanie dzieła (Furne) w 1846 roku sklasyfikowało je w sekcji 'Studia analityczne' w 'Komediach ludzkich'. Mimo że ze względu na odważny charakter (jak na tamte czasy) i nieco nietypową strukturę w porównaniu z balzakowskim romansem, 'Fizjologia' kładzie fundamenty pod 'Komedię ludzką'.

Dokończone do druku u A. Barbiera w okolicach 20 grudnia 1829 roku i zarejestrowane w Bibliographie de la France 26 grudnia, strony tytułowe obu tomów są datowane na późniejszy termin. To dzieło było już w trakcie powstawania w 1826 roku, według własnych deklaracji Honoré'a de Balzaca, który wówczas był drukarzem. Z tego pierwszego szkicu, składającego się z 128 stron formatu in-8 bez strony tytułowej, zachowało się. Drukowane przez Balzaca, lecz nie wydane, tekst został przez niego samodzielnie oprawiony z historią Rage jego ojca, Bernarda-François Balzaca (ten pierwszy esej został opublikowany w kolekcji 'les Bibliophiles de l'originale', tom XXV, przez J.-A. Dacourneau). Dopiero pod koniec 1829 roku Balzac mógł zobaczyć swój tom na rynku, dzięki dwóm księgarzom Levavasseur i Canel. Wstęp wydrukowany na początku pierwszego tomu jest datowany na 15 grudnia 1829 i podpisany inicjałami H. B... C. Wiadomo, że te dwa tomy zostały wydrukowane w nakładzie 1500 egzemplarzy (bez kolejnych reprintów), a Balzac uzyskał z tego sumę 1500 franków, 'płatnych na ich wekslach solidarnościowych na rok'. Balzac pisał niedługo przed oddaniem tekstu drukarzom: 'Najpiękniejsza dziewczyna na świecie może dać tylko to, co ma. Cały dzień pracuję nad Physiologie du Mariage. Daję tylko sześć godzin nocy, od dziewiątej do drugiej (sic), nad Scènes de la Vie privée, które muszę jedynie poprawić w druku; i moja suma sumarum jest czysta.'

Pochodzenie: Egzemplarz pochodzący z biblioteki polskiego pisarza Józefa Ignacego Kraszewskiego (1812–1887), z jego złotymi herbami na okładkach każdego tomu (ród Jastrzębiec). Józef Ignacy Kraszewski jest jednym z najbardziej znanych i płodnych autorów polskich XIX wieku. Należy mu przypisać nie mniej niż 800 tomów powieści i innych dzieł literackich. Posiadanie przez Kraszewskiego egzemplarza oprawionego w jego herb z oryginalnym wydaniem 'Fizjologii Małżeństwa' Balzaca jest niezwykle interesujące. Kraszewski, w swoich licznych pismach, był pod bezpośrednim wpływem Balzaca. Podobnie jak on, pisał powieści historyczne i społeczne. Już w 1832 roku, w liście z 29 lipca, który napisał do matki, informuje ją, że tłumaczy Balzaca. Nie przestawał pisać o dziełach publikowanych przez Balzaca. Niektóre fragmenty książek Kraszewskiego wydają się nawet być bezpośrednio inspirowane epizodami z powieści francuskiego pisarza. Kraszewski podziwia u Balzaca jego dar obserwacji, zdolność do żywego uchwycenia ludzkich czynów, ich interpretacji w wiarygodny sposób oraz prezentacji w odpowiednim świetle. W Balzacu wyróżnia dwa rodzaje pisarzy. Pierwszy, żądny sławy i pragnący utrzymać swoją publiczność, tworzył powieści, które zadziwiają swoją zamierzoną dziwacznością. Według Kraszewskiego, Balzac w tym zakresie jest całkowicie niemoralny, jak w 'Fizjologii Małżeństwa', którą nazywa 'złą książką' (czytany w tym egzemplarzu), oraz 'Drażliwe opowieści', które określa jako 'ohydną książkę'. 'Nikt ich nie czyta', dodaje, 'choć te dzieła ukazują mimo wszystko ogromny talent.' Drugi aspekt pisarza to Balzac tworzący książki takie jak 'Lekarz wiejski', 'Cezar Birotteau', 'Eugenia Grandet' itp.; nie zawierają one nic niemoralnego i pod względem społecznym nie ustępują arcydziełom tego gatunku. Nie wiemy, w jakich warunkach ten egzemplarz 'Fizjologii Małżeństwa' trafił do biblioteki Józefa Kraszewskiego. Wiemy jednak, że związki między Balzakiem a światem słowiańskim, szczególnie w kontekście długiej historii łączącej francuskiego pisarza z panią Hanska oraz podróży z tym związanych, były bliskie.

Odniesienia: Balzac i świat słowiański. Balzac w Polsce, autorstwa Sophie de Korwin-Piotrowska (wyd. H. Champion, 1933), liczne wzmianki Kraszewski/Balzac; Armorial rodu Jastrzębiec (online); Kobieta – instrukcja obsługi. Balzac, z Physiologie du mariage, La Comédie humaine. Nicholasville (Kentucky): French Forum Publishers, 1992. Pierwodruk „rzadki i poszukiwany” (Clouzot, s. 19), który wskazuje, że większość egzemplarzy była wówczas bardzo prosto oprawiona.

Dlaczego ikoniczna książka, o której niewiele wiemy lub wiemy bardzo niewiele, ma relikty herbowe z tamtego okresu (nie znaleźliśmy jej egzemplarzy sprzedawanych w ostatnich latach).

Dobry przykład.

Wyjątkowy egzemplarz ze względu na pochodzenie, o dużym znaczeniu dla historii literatury między Francją a Polską.