Pieter van der Hem (1885-1961) - De Lorelei - NO RESERVE

Pieter van der Hem (1885–1961)
De Lorelei
Olieverf op doek, 35,5 x 41 cm – met lijst 46 x 51 cm
Handgesigneerd (rechts midden)
Conditie: Craquelé, recent gereinigd en voorzien van een beschermende slotlaag

Introductie

Het schilderij De Lorelei van Pieter van der Hem behoort tot de meest verfijnde en symbolisch geladen werken binnen zijn oeuvre. Hoewel Van der Hem vooral bekendheid genoot als portrettist van de elite en als illustrator van het moderne stadsleven, laat dit doek een heel andere, meer introspectieve kant van de kunstenaar zien. Hier wordt niet de drukte van het cabaret of het stadsgewoel verbeeld, maar de verstilling van de mythische figuur van de Lorelei — de betoverende waternimf uit de Rijnlegende die met haar schoonheid en zang schippers tot hun ondergang verleidde.

Met dit werk voegt Van der Hem zich in de traditie van kunstenaars die de Lorelei niet enkel zagen als een symbool van verleiding, maar ook als metafoor voor melancholie, eenzaamheid en de ongrijpbare kracht van het vrouwelijke mysterie.

Beschrijving van het werk

Op het doek is een vrouwelijk naakt te zien, knielend en licht voorovergebogen aan de waterkant. Haar lichaam, deels badend in licht, deels opgenomen in schaduw, lijkt één te worden met de omringende stroming. Het model is weergegeven met een opmerkelijke verfijning in anatomie en toon, waarbij Van der Hem gebruikmaakt van een fijnmazige, vibrerende penseeltoets die de huid doet gloeien van binnenuit. De houding van de vrouw is ingetogen — de Lorelei wordt hier niet opgevoerd als een triomferende verleidster, maar als een wezen dat lijkt te schuilen voor haar eigen mythe.

De achtergrond, opgebouwd uit diepe blauwen, turquoise en paarsgroene tonen, suggereert de glinstering van water en licht, waarin de figuur zich als vanzelf oplost. De golvende lijnen van het water versterken de ritmiek van de compositie, terwijl de reflecties van goud en oker lichtaccenten toevoegen die het oppervlak doen fonkelen.

Techniek en kleurenpalet

Het werk is geschilderd in olieverf op doek met een krachtige, pasteuze toets die de invloed van het postimpressionisme en luminisme verraadt. Van der Hem werkt met korte, ritmische penseelstreken die het oppervlak tot leven brengen en het licht laten breken in een rijk scala aan tinten. De huid van het model is opgebouwd uit een subtiel mengsel van blauw, roze, lila en groen, waardoor de indruk ontstaat van een lichaam dat letterlijk wordt gevormd door het omringende water en licht.

De kleurstelling is harmonieus en muzikaal opgebouwd — koel en etherisch in de schaduwpartijen, warm en zinderend in de belichte delen. Het samenspel tussen lichaam en water wordt hierdoor bijna abstract van karakter: Van der Hem maakt van kleur en penseelvoering een middel om emotie en atmosfeer te verbeelden.

De toepassing van transparante lagen en de voelbare vibratie van de verf wijzen op de invloed van kunstenaars als Jan Sluijters en Leo Gestel, die rond 1910 experimenteerden met de visuele kracht van kleurcontrasten. Tegelijkertijd echoot het luministische kleurgebruik verwantschap met internationale meesters als Henri Martin en Pierre Bonnard, wier werk eveneens de grens tussen figuratie en lichtabstractie opzocht.

Stijl en kunsthistorische context

Pieter van der Hem, geboren in Leeuwarden, kreeg zijn opleiding aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam, waar hij studeerde bij onder anderen August Allebé. Hij ontwikkelde zich tot een veelzijdig kunstenaar: schilder, tekenaar, graficus en ontwerper. Zijn oeuvre omvat portretten, landschappen, affiches, boekillustraties en scènes uit het moderne leven. Toch is het juist in werken als De Lorelei dat zijn poëtische en symbolische verbeeldingskracht het sterkst naar voren komt.

Het schilderij weerspiegelt de artistieke zoektocht van de vroege twintigste eeuw, waarin kunstenaars afstand namen van het academisch realisme en de nadruk legden op kleur, licht en emotie. Binnen de Nederlandse context sluit De Lorelei aan bij het postimpressionisme en de Haagse School in haar latere, luministische fase. De gevoelsmatige benadering van Van der Hem vertoont overeenkomsten met de intieme psychologische diepte van tijdgenoten als Jan Toorop en Richard Roland Holst.

Internationaal past het werk binnen de sfeer van het symbolisme rond 1900, waarin vrouwelijke figuren vaak werden opgevoerd als belichaming van natuur, verlangen en noodlot — een artistieke lijn die loopt van Fernand Khnopff tot Gustav Klimt.

De mythe van de Lorelei

De legende van de Lorelei vindt haar oorsprong in de Duitse romantiek, met name in het gedicht van Heinrich Heine (1824), waarin de nimf op de rots bij de Rijn haar haren kamt en met haar zang de schippers in het verderf stort. In de beeldende kunst en literatuur werd dit motief in de late 19e en vroege 20e eeuw herhaaldelijk opgepakt als symbool voor de verleiding van het onbekende en de kwetsbaarheid van de mens tegenover de natuur.

Van der Hem geeft hieraan een moderne, introspectieve wending. Zijn Lorelei is niet de sirene van de ondergang, maar een wezen dat lijkt te verzinken in overdenking. De sensualiteit van de voorstelling is onmiskenbaar, maar nooit vulgair — ze is ingebed in een atmosfeer van poëzie en stilte.

Conditie

Het schilderij verkeert in een stabiele en verzorgde staat met een egaal craquelépatroon passend bij de ouderdom van het werk. Het doek is recent professioneel gereinigd en voorzien van een nieuwe beschermende slotlaag, waardoor het kleurenpalet opnieuw zijn volle diepte en helderheid heeft teruggekregen. De lijst, uitgevoerd in massief hout, benadrukt de warme tonaliteit van het werk zonder te overheersen.

Conclusie

De Lorelei is een uitzonderlijk en zeldzaam werk van Pieter van der Hem waarin zijn technische virtuositeit en symbolische gevoeligheid samenkomen. Het doek belichaamt de overgang van de Nederlandse schilderkunst tussen fin-de-siècle-romantiek en modernistische expressie. In de verf vibreren licht en emotie, en de figuur, gevangen tussen water en lucht, belichaamt de eeuwige spanning tussen verleiding en introspectie.

Het is een schilderij dat zowel kunsthistorisch als esthetisch hoge verzamelwaarde bezit: een poëtisch en bezield werk van een kunstenaar die het moderne gevoel wist te verenigen met klassieke schoonheid.

Het werk "De Lorelei" zit is een klassiek houten lijst

Totale afmetingen: 46x51cm
Doek afmetingen: 35,5x41cm

Alle verzending in professionele verpakking via Fedex, DPD of PostNL.

Voor alle verzendingen geldt een toeslag voor verpakkingsmateriaal, welke reeds is inbegrepen in de vermelde verzendprijs.

Transport Offerte aanvraag via onze website (Service-transport) of via Catawiki support

De klant is zelf verantwoordelijk voor eventuele invoerrechten en bijkomende kosten die van toepassing kunnen zijn bij levering in het buitenland.

We streven ernaar om uw kunstwerk veilig en in optimale staat bij u af te leveren, waarbij we zorgvuldig aandacht besteden aan de verpakking en verzendprocedure. Bij vragen of speciale verzoeken kunt u altijd contact opnemen met de Catawiki klantenservice.