Libro d'ore - Libro d'ore. Il Libro del Golf - 1540-2004

Książka o golfie. 1540. British Library Add. Ms. 24098. Oprawa z niebieskiej skóry koziej, skórzany etui. 60 stron z miniaturami. Wydanie 987 egzemplarzy (nasz 768). W doskonałym stanie. Brakuje tomu komentarzy.

Nie wiadomo jeszcze, kto był odbiorcą tego wystawnego księgi godzin. Jednak to, co od zawsze przyciągało uwagę wielu, to seria obrazów zajmujących dolny margines stron kalendarza: sceny przedstawiające aktywności sportowe i inne rozrywki charakterystyczne dla epoki, w której zostały stworzone. Jedną z tych gier jest właśnie golf, skąd pochodzi nazwa 'Księga o golfie', pod którą ta księga godzin jest znana. Oprócz tych małych scen marginalnych, strony kalendarza charakteryzują się serią miniatur ilustrujących różne codzienne zajęcia z XVI wieku, zarówno związane z pracą, jak i rozrywką. Kod ten musiał być zaprojektowany jako dzieło wielkiego luksusu, ponieważ rękopis został wykonany przez najważniejszego flamandzkiego malarza pierwszej połowy XVI wieku, Simona Beninga, nie bez pomocy jego warsztatu. Bening pracował dla wielkich europejskich rodów królewskich, szczególnie dla królów hiszpańskich i porto-giem, a także dla różnych członków wysokiej szlachty i wysokiego duchowieństwa, takich jak kardynał Albert z Brandenburgii.

Sygnatura: Add. Ms. 24098

Wymiary: ± 220 x 145 mm

60 stron, prawie wszystkie z miniaturą na całą stronę.

Oprawa z niebieskiej skóry koziej

Etui ze skóry

Il Golf Book (British Library Add MS 24098) to powszechna nazwa rękopisu ilustrowanego, modlitewnika używanego w Rzymie z około 1540 roku. Z oryginalnego dzieła, stworzonego przez słynnego miniaturzystę Simona Beninga i jego warsztat w Brugii, zachowało się tylko 23 strony. Zyskał swoją popularną nazwę dzięki ilustracji kalendarza, przedstawiającej osoby grające w grę podobną do golfa. Uważa się, że książka została stworzona dla szwajcarskiego mecenasa, co potwierdza miniatura św. Bonifacego z Lozanny.

Marzec - ogrodnictwo i wycinka drzew; oraz zabawa z grzechotkami.
Marzec - prace ogrodnicze i wycinka drzew; oraz zabawa z grzechotkami.

Maj - impreza na łodzi i strzelanie z łuku.
Maj - impreza na łodzi i strzelanie z łuku

Wrzesień - orka, siew i orka na polu; oraz zabawa w kulki i skakanie na skakance.
Wrzesień - orka, siew i orka na polu; oraz zabawa kulami i skakanie na skakance.
Opis
Istniejące kartki z Księgi Golfa są ozdobione 21 pełnostronicowymi miniaturami oraz licznymi mniejszymi obrazami. Obecnie książka rozpoczyna się od strony należącej do modlitw za świętych, przedstawiającej biskupa, prawdopodobnie San Bonifacjusza z Lozanny. Kolejna sekcja (kartki 2v–17v) obejmuje fragmenty Małego Oficjum Najświętszej Maryi Panny, ilustrowane cyklem Męki Chrystusa. Główne miniatury ukazują wpływ serii rycin Męki Pańskiej przypisywanych Mistrzowi Ogrodów Miłości.

Mattutino: Cierpienie w ogrodzie
Lodi: Bacio di Giuda
Primo: Chrystus przedstawiony przed Piłatem
Terza: Flagellazione
Sesta: Jezus przybity do krzyża
Nikt: Ukrzyżowanie
Vespri: Złożenie
Compieta: pogrzeb Jezusa
Ostatnia sekcja (kartki 18v–30r) przedstawia kalendarz. Przedstawienie każdego miesiąca zajmuje dwie sąsiadujące strony, z ilustracją na pełnej stronie po lewej stronie, która pokazuje zajęcia w poszczególnych miesiącach.

Obecnie istniejące strony książki są w niewłaściwej kolejności; suffragi świętych i Uroczystość Najświętszej Maryi Panny są umieszczone przed kalendarzem.
Księga godzin (łac. horæ; fr. livres d'heures; sp. horas; ang. primers) jest popularną książką modlitewną chrześcijańską z okresu średniowiecza. Jest to najpowszechniejszy typ rękopisu miniaturowego średniowiecza, który przetrwał do naszych czasów. Jak każdy rękopis, każda księga godzin jest unikalna, ale zawiera zbiór tekstów podobnych do innych, takich jak modlitwy i psalmy, często ozdobionych odpowiednimi dekoracjami, służących chrześcijańskiej pobożności. Oświecenie lub dekoracje są w wielu przykładach minimalne, często ograniczone do ozdobnych wielkich liter na początku psalmów i innych modlitw, ale rękopisy wykonane dla bogatych mecenasów mogą być niezwykle wystawne, z miniaturami na całą stronę. Ilustracje te łączą sceny z życia wiejskiego z obrazami sakralnymi. Księgi godzin zwykle pisano po łacinie, choć istnieje wiele, które są w całości lub częściowo napisane w językach narodowych Europy, zwłaszcza w języku niderlandzkim. Dziesiątki tysięcy ksiąg godzin przetrwały do dziś, w bibliotekach i kolekcjach prywatnych na całym świecie.

Opis
Obraz Księgi Godzin
Książka francuskich rękopisów z początku XV wieku (MS13, Society of Antiquaries of London) otwarta na ilustrację „Adoracji Trzech Króli”. Podarowana społeczeństwu w 1769 roku przez Rev. Charlesa Lyttletona, biskupa Carlisle i prezesa Society (1765–1768).
Typowa księga godzin jest skróconą formą brewiarza, zawierającą modlitwy godzinne odmawiane w klasztorach. Została opracowana dla osób świeckich pragnących wprowadzić elementy życia monastycznego do swojej pobożności. Odmawianie godzin zwykle koncentrowało się na czytaniu pewnej liczby psalmów i innych modlitw.

Typowa książka d'ore zawiera kalendarium świąt kościelnych (tzw. Rok liturgiczny), fragmenty z Ewangelii, czytania na msze głównych świąt, Mały Office Matki Bożej, piętnaście Psalmów stopni, siedem Psalmów pokutnych, litanie świętych, Office zmarłych oraz Godziny Krzyża. Większość książek d'ore z XV wieku miała te elementy podstawowe. Często dodawano modlitwy maryjne Obsecro te („Błagam cię”) i O Intemerata („O nieskalana”), a także devocje do użycia podczas Eucharystii oraz medytacje nad Męką Jezusa, oprócz innych tekstów opcjonalnych.

Historia

Przykład odpowiedniej księgi godzin: 'prosta' księga godzin w języku średnioholenderskim – druga połowa XV wieku – Księstwo Brabancji[4]

Nawet ten poziom dekoracji jest bardziej bogaty niż w większości książek, choć mniej od wystawnych ilości oświetlenia w książkach luksusowych, które są tymi najczęściej reprodukowanymi.
Księga godzin ma swoje źródło w psalmach używanych przez mnichów i zakonnice. W XII wieku rozwinęła się w brewiarz, zawierający tygodniowe cykle psalmów, modlitw, hymnów, antyfon i czytań, które zmieniały się w zależności od okresu liturgicznego. Ostatecznie wyprodukowano wybór tekstów w znacznie krótszych tomach zwanych 'księgami godzin'. W ostatniej części XIII wieku księga godzin stała się popularnym osobistym modlitewnikiem dla mężczyzn i kobiet prowadzących życie świeckie. Składała się z wyboru modlitw, psalmów, hymnów i lekcji opartych na liturgii duchowieństwa. Każda księga była unikalna pod względem zawartości, choć wszystkie zawierały Godziny Najświętszej Maryi Panny, modlitwy odmawiane podczas ośmiu godzin kanonicznych dnia, co wyjaśnia nazwę 'księga godzin'.


Libro d'Ore van Reynegom, około XV wieku - Biblioteka Królewska Belgii i Fundacja Króla Baldwina.
Wiele ksiąg modlitw zostało stworzonych na zamówienie kobiet. Istnieją dowody na to, że czasami były one wręczane jako prezent ślubny od męża dla żony.[6] Często były przekazywane w rodzinie, co potwierdzają testamenty.[6] Do XV wieku papier był rzadkością, a większość ksiąg modlitw była wykonywana na pergaminie, papierze lub vellum.

Chociaż księgi godzin najbardziej miniaturowe były niezwykle kosztowne, mała książeczka z niewieloma lub bez miniatur była łatwo dostępna, co doprowadziło do jej szerokiego rozpowszechnienia w XV wieku. Pierwszym zachowanym angielskim przykładem jest rękopis napisany dla świeckiej osoby mieszkającej w Oxfordzie lub w jego okolicach około 1240 roku: jest mniejszy od nowoczesnego kieszonkowego, dobrze zdobiony inicjałami, ale bez pełnych miniaturek na stronie. W XV wieku istnieją również przykłady służby, które posiadały własne księgi godzin. W jednym z procesów z 1500 roku, uboga kobieta została oskarżona o kradzież księgi godzin służącej.

Bardzo rzadko książki zawierały modlitwy specjalnie napisane dla ich właścicieli, ale częściej teksty były dostosowywane do ich gustów lub płci, w tym poprzez umieszczanie ich imion w modlitwach. Niektóre zawierają obrazy przedstawiające właścicieli i/lub ich herby. Te elementy, wraz z wyborem świętych wspominanych w kalendarzu i modlitwach, stanowią główne wskazówki dotyczące tożsamości zamawiającego. Eamon Duffy wyjaśnia, że „osobisty charakter tych książek często podkreślano poprzez dodanie modlitw specjalnie napisanych lub dostosowanych do ich właścicieli”. Ponadto twierdzi, że „do połowy zachowanych rękopiśmiennych książek modlitw zawiera notatki, marginesy lub różne dodatki. Takie uzupełnienia mogą nie odpowiadać wstawieniu świętego patrona regionalnego lub osobistego do standardowego kalendarza, ale często obejmują materiały pobożne dodane przez właściciela. Właściciele mogli zapisywać daty ważne dla nich, notować miesiące, w których działy się wydarzenia, które chcieli zapamiętać, a nawet obrazy wewnątrz tych książek byłyby spersonalizowane dla właścicieli, takie jak lokalni święci i lokalne święta.”

Przynajmniej w XV wieku, holenderskie i paryskie warsztaty produkowały księgi godzin na zamówienie, bez oczekiwania na pojedyncze zlecenia. Często zawierały one miejsca na dodanie elementów personalizowanych, takich jak lokalne święta czy heraldyka.


Ore nere, Morgan MS 493, Pentecoste, kartki 18v/19r, ok. 1475–80. Morgan Library & Museum, Nowy Jork
Styl i układ tradycyjnych książek modlitewnych stały się coraz bardziej ustandaryzowane około połowy XIII wieku. Nowy styl można zobaczyć w książkach produkowanych przez iluminatora z Oxfordu, Williama de Brailesa, członka zakonów mniejszych, który prowadził warsztat komercyjny. Jego książki obejmowały różne aspekty Brewiarza i inne elementy liturgiczne przeznaczone dla laików. „Wprowadził kalendarz wieczny, Ewangeliarze, modlitwy do Matki Bożej, Drogę Krzyżową, modlitwy do Ducha Świętego, psalmy pokutne, litanię, modlitwy za zmarłych i suffragia do Świętych. Celem książki było wspieranie jej pobożnej opiekunki w organizacji codziennego życia duchowego zgodnie z ośmioma godzinami kanonicznymi, od Matutiny do Kompili, które przestrzegali wszyscy pobożni członkowie Kościoła. Tekst, wzbogacony rubricami, złoceniami, miniaturami i pięknymi ilustracjami, miał inspirować do medytacji nad tajemnicami wiary, ofiarą złożoną przez Chrystusa dla człowieka oraz okropnościami piekła, a szczególnie podkreślać pobożność wobec Matki Bożej, której popularność osiągnęła szczyt w XIII wieku.” Ta forma układu utrzymała się przez lata, ponieważ wielu arystokratów zamawiało własne książki modlitewne.

Do końca XV wieku wynalazek druku uczynił książki bardziej dostępnymi, a znaczna część nowo powstającej klasy średniej mogła pozwolić sobie na zakup drukowanej księgi godzin, podczas gdy nowe rękopisy były zamawiane tylko przez najbogatszych. Pierwsza drukowana księga godzin we Włoszech powstała w 1472 roku w Wenecji, na zlecenie J. Nelsona, natomiast od 1476 roku zaczęto je produkować także w Neapolu (Moravo-Preller). W 1478 roku W. Caxton wyprodukował pierwszą drukowaną księgę godzin w Anglii, w Westminster, podczas gdy Holandia (Bruksela i Delft) zaczęła drukować książki godzin w 1480 roku. Były to książki ozdobione drzeworytami, początkowo w ograniczonej liczbie, a potem coraz częściej. W Francji natomiast typografowie korzystali z rytowników, którzy naśladowali miniatury rozproszone na stronie, typowe dla ręcznie pisanych ksiąg godzin, a publikacje drukowano na pergaminie zamiast na papierze, nie stroniąc od ręcznego kolorowania rysunków, np. księga godzin wydana w 1487 roku przez Antoine Vérard.
Il Kitāb ṣalāt al‐sawā'ī (1514), powszechnie uważany za pierwszą książkę w języku arabskim wydrukowaną czcionkami ruchomymi, jest księgą godzin przeznaczoną dla chrześcijan mówiących po arabsku i przypuszczalnie zamówioną przez papieża Juliusza II.

Dekoracja

Miniatura na całą stronę z maja, z cyklu kalendarza autorstwa Simona Beninga, początek XVI wieku.
Ponieważ wiele modlitewników jest bogato ilustrowanych miniaturami, stanowią one ważne świadectwo życia w XV i XVI wieku, a także ikonografii chrześcijaństwa średniowiecznego. Niektóre z nich były również ozdobione oprawami z kamieni szlachetnych, portretami i emblematami heraldycznymi. Niektóre były oprawione jako książki na pasek, ułatwiające przenoszenie, choć niewiele z tych lub innych średniowiecznych opraw przetrwało. Książki luksusowe, takie jak godzinki Talbotów Johna Talbota, hrabiego Shrewsbury, mogą zawierać portret właściciela, a w tym przypadku jego żony, klęczącej w adoracji Matki Boskiej z Dzieciątkiem jako forma portretu darczyńcy. W drogich książkach cykle miniaturowe przedstawiały Życie Najświętszej Maryi Panny lub Mękę Jezusa w ośmiu scenach, które zdobiły osiem godzin modlitewnych, oraz Trudy Miesięcy i znaki zodiaku zdobiące kalendarz. Sceny świeckie z cykli kalendarzowych obejmują wiele najbardziej znanych obrazów z modlitewników i odegrały ważną rolę w wczesnej historii malarstwa pejzażowego.

Od XIV wieku ozdobne krawędzie wokół marginesów, zwłaszcza na ważniejszych stronach, były powszechne w mocno iluminowanych książkach, w tym w modlitewnikach. Na początku XV wieku nadal opierały się one głównie na rysunkach liściastych i malowidłach na prostym tle, ale w drugiej połowie wieku tła kolorowe lub fantazyjne z obrazami różnych obiektów zaczęły być używane w luksusowych książkach.

Księgi godzin używane przez drugą rękę często były modyfikowane przez nowych właścicieli, nawet wśród monarchów. Po pokonaniu rywala Riccardo III, Henryk VII z Anglii podarował swoją księgę godzin matce, która zmodyfikowała ją, aby zawrzeć swoje imię. Heraldyka była zazwyczaj usuwana lub nakładana na nowo przez nowych właścicieli. Wiele z nich zawierało ręczne notatki, osobiste adnotacje i marginesowe uwagi, ale niektórzy nowi właściciele zlecali także nowym rzemieślnikom dodanie większej liczby ilustracji lub tekstów. Sir Thomas Lewkenor z Trotton zatrudnił ilustratora do dodania szczegółów do tego, co dziś znane jest jako Lewkenor Hours. Okładki niektórych ocalałych książek zawierają notatki z domowych rozliczeń lub rejestry urodzin i zgonów, podobnie jak późniejsze rodzinne biblie. Niektórzy właściciele zbierali także autografy ważnych gości odwiedzających ich dom. Księgi godzin często były jedyną książką w domu i powszechnie wykorzystywano je do nauki czytania dzieciom, czasami z jedną stroną z alfabetem, aby im pomóc.

Pod koniec XV wieku drukarze produkowali księgi godzin z ilustracjami drzeworytniczymi, a księga godzin była jednym z głównych dzieł zdobionych techniką grawerunku na metalu.

Luksusowa księga modlitw

Sontuosi iluzoryczne granice tego fińskiego książki modlitewnej z końca lat 70. XV wieku są typowe dla luksusowych książek tego okresu, które często były ozdabiane na każdej stronie. Skrzydło motyla, które przecina obszar tekstu, jest przykładem zabawy z konwencjami wizualnymi, charakterystycznymi dla tamtej epoki.
Wśród roślin znajdują się Veronica, Vinca, Viola tricolor, Bellis perennis i Chelidonium majus. Motyl na dole to Aglais urticae, a motyl po lewej u góry to Pieris rapae. Tekst łaciński to modlitwa do św. Krzysztofa.
W XIV wieku księga godzin przewyższyła salterz jako najpowszechniejsze narzędzie dla miniatur luksusowych, co świadczyło o ugruntowanej dominacji świeckiego zamawiającego nad religijnym w dziedzinie miniatury. Pod koniec XIV wieku pewna grupa królewskich miłośników bibliografii zaczęła kolekcjonować luksusowe rękopisy zdobione miniaturami ze względu na ich dekoracje, moda ta rozprzestrzeniła się po całej Europie, od dworów Valois we Francji i Burgundii, po Pragę pod rządami Karola IV Luksemburskiego, a później Wacława II. Pokolenie później książę Filip III Burgundzki był najważniejszym kolekcjonerem rękopisów miniaturowych, a wielu z jego otoczenia również się nimi zajmowało. To właśnie w tym okresie miasta flamandzkie osiągnęły pozycję lidera w dziedzinie miniatury w Paryżu, pozycję tę utrzymały aż do początku XVI wieku, kiedy to rękopisy zdobione zaczęły tracić na znaczeniu.

Najbardziej znany kolekcjoner w historii, francuski książę Giovanni di Valois, książę Berry (1340–1416), posiadał kilka ksiąg modlitw, z których niektóre przetrwały, w tym najbardziej słynna, Très riches heures du Duc de Berry. To dzieło rozpoczęto około 1410 roku przez braci Limbourg, choć zostało niekompletne, a jego dekoracja była kontynuowana przez kolejne dziesięciolecia przez innych artystów i zamawiających. To samo dotyczyło godzin torino, które również należały, między innymi, do księcia Berry.

Do połowy XV wieku znacznie szersza grupa szlachty i bogatych przedsiębiorców była w stanie zamawiać bogato zdobione księgi godzin, często małych rozmiarów. Wraz z wynalezieniem druku rynek się gwałtownie skurczył, a w 1500 roku najlepszej jakości książki ponownie produkowano tylko dla królewskich lub bardzo wielkodusznych kolekcjonerów. Jedną z ostatnich wielkich miniaturowych ksiąg godzin były tak zwane Księgi Farnese kardynała Alessandro Farnese młodszego, wykonane w 1546 roku przez Giulio Clovio, ostatniego wielkiego miniaturzystę rękopisów.
M. Moleiro Editor to hiszpańskie wydawnictwo specjalizujące się w produkcji wysokiej jakości reprodukcji w facsimile, prawie oryginalnych, kodów, map i rękopisów iluminowanych z okresu średniowiecza i renesansu. Ich wydania są unikalne i dostępne w limitowanych nakładach, potwierdzonych aktem notarialnym.
Specjalizacja i Produkty
Specjalizacją wydawnictwa M. Moleiro Editor jest wierne odtwarzanie historycznych skarbów bibliograficznych, ze szczególnym naciskiem na rękopisy miniaturowe. Każda reprodukcja, określana jako „prawie oryginalna”, jest oprawiona w skórę tradycyjnymi metodami i drukowana na specjalnym, ręcznie wytwarzanym papierze, aby odtworzyć wszystkie odcienie oryginału, w tym złoto i srebro.