Anonimo - Panegirico al Re Roberto D'Angiò (1340) - 2008

Lobgedicht op koning Robert van Anjou (Panegirico al Re Roberto D'Angiò). Cod. Ser. N. 2639 Biblioteca Nazionale di Vienna. Fac-simile. Graz, ADEVA, 2008. 50 x 34 cm, leren band, 72 pagina's, linnen koker. 43 grote miniaturen, sommige paginavullend, rijk versierd met verguld en gesneden zilver, naast 29 filigraaninitialen en 8 ondoorzichtige initialen op gouden achtergrond. Uitgave van 300 genummerde exemplaren (ons nr. 111). De twee volumes van het kritische apparaat ontbreken. In uitstekende staat.

Het manuscript, dat rond 1340 in Zuid-Italië werd geschreven, werd waarschijnlijk opgedragen door dezelfde Roberto d'Angiò, koning van Napels. Het panegyriek aan Roberto d'Angiò presenteert de koning als de ideale heerser, de enige die Italië onder zijn heerschappij kan verenigen. Bijna de volledige canon van middeleeuws en modern weten wordt op een caleidoscopische wijze gepresenteerd. Daarom getuigt het manuscript van de weelderige intellectuele en artistieke inspanning die is ondernomen om de royalty van Roberto d'Angiò in scène te zetten. Facsimile + 2 commentaarvolumes. Beperkte oplage van 300 exemplaren. Leer met blinddrukken in een zijden koffer, de koffer is licht stoffig. Facsimile in perfecte staat en nooit gebruikt. Taal: Duits Gewicht in gram: 0 [Attributen: hardcover]
De situatie in Italië in de 14e eeuw was allesbehalve veelbelovend: het land was verdeeld, de paus was in Babylonisch ballingschap in het verre Avignon, en de keizers van het Heilige Roomse Rijk eisten vaak hun aanspraken op het grondgebied. Roberto d'Angiò (1278-1343), koning van Napels, kon de man zijn die de situatie zou kunnen veranderen? De auteur van deze panegyriek was er sterk van overtuigd dat hij dat kon: Roberto, die uitbundig werd geprezen, was de enige die Italië kon verenigen en de Kerk kon redden. De waardigheid en betekenis van deze uitspraak worden benadrukt door het ongewone formaat (48,5 x 34,4 cm) en de 43 monumentale miniaturen, die de kijker vakkundig uitnodigen tot een bijna intiem gesprek. Hoewel Roberto niet het politieke en militaire succes had behaald dat de panegyriek zou kunnen suggereren, droeg hij de bijnaam 'De Wijze': hij ondersteunde gul Giotto di Bondone, Francesco Petrarca en Giovanni Boccaccio.

Huldebetuiging aan koning Roberto d'Angiò
Met het panegyriek van Roberto d'Angiò, koning van Napels (1278–1343), geschreven rond 1340, bewaart de Oostenrijkse Nationale Bibliotheek een van de belangrijkste getuigenissen van de podiumkunsten van de macht in de Middeleeuwen en tegelijkertijd een van de meest buitengewone voorbeelden van miniatuurkunst uit de 14e eeuw.

Een omgeving waardig van een koning.
Een totaal van 43 grootformaat miniaturen over 72 pagina's, rijkelijk versierd met gehamerd goud en zilver, illustreren deze buitengewone codex. De miniaturen, waarvan sommige over een volledige pagina, vallen op door het monumentale formaat van het manuscript (48,5 x 34,4 cm); 29 initialen met lelie en 8 ondoorzichtige initialen op een gouden achtergrond completeren de fantastische decoratie.
Bijna het volledige canon van middeleeuws en modern weten wordt op een caleidoscopische manier gepresenteerd. Daarom getuigt het manuscript van de weelderige intellectuele en artistieke inspanning die is ondernomen om de regaliteit van Roberto d'Angiò uit te beelden. Er zijn aanwijzingen die suggereren dat Roberto zelf het manuscript heeft laten maken.

De inhoud – programma en erfgoed
De lofrede op Roberto d'Angiò presenteert de koning als de ideale heerser, de enige die erin slaagt Italië onder zijn heerschappij te verenigen. Italië is immers verscheurd: Roberto, als toekomstige heerser, zal orde moeten brengen in de zaken van zijn tijd. De auteur betreurt dat Italië, in tegenstelling tot andere staten, geen koning heeft; hij klaagt ook over de afwezigheid van de pausen uit Rome tijdens hun 'babilonische' ballingschap in Avignon (1309-1376).
Magnifieke kaleidoscoop uit de veertiende eeuw.
De tekst bestaat uit twee rijk geïllustreerde delen. Het eerste, grotere gedeelte, bevat het panegyriek (regia carmina) aan koning Roberto d'Angiò, een uitbundig gedicht in de typische stijl van lofzangen op heersers uit die tijd, dat de ontvanger viert als redder van de Kerk en ideale koning van heel Italië.

43 miniatuurschitteringen van goud.
De miniaturen tonen Roberto's 'ideale' hof: allegorieën van Italië en de Italiaanse steden, evenals de deugden die de koning als de ideale heerser prijzen. Zo verschijnen Italië, dat smeekt voor haar vaderland, of mythologische figuren uit de oudheid, voor de troon van Roberto. De koning beschouwt zichzelf als door God gekozen voor zijn taak om Italië te verenigen. Daarom vergelijken verschillende prachtige miniaturen zijn hof met dat van de goddelijke.

Sant’Agostino als 'getuige'
De tweede helft ondersteunt het idee om de koning te presenteren als de ideale heerser: met citaten van Sant'Agostino over Roberto, over de vier kardinale deugden, over de christelijke deugden en over de allegorieën van de vrije kunsten. De illustraties getuigen van de opmerkelijke vaardigheid van de betrokken miniaturisten.

Roberto d'Angiò – Het lot tussen koninklijke ambitie en Europese realiteit
Geboren in 1278, was Roberto de neef van de grote Karel van Anjou. Nadat zijn vader, Karel II van Napels, een zeeslag had verloren, bracht hij zijn jeugd door als gijzelaar aan het Aragonese hof. In 1309, na de dood van Karel II, werd Roberto koning van Napels en Sicilië. Hij genoot de pauselijke gunst, omdat de pausen – sinds 1309 in Avignon gestationeerd – hem beschouwden als 'hun' man in Italië, in staat om de strijd aan te gaan met het rijk en de belangen van het pausdom te vertegenwoordigen. Zo was hij tot aan zijn dood in 1343 in conflict met de Duitse heersers, van keizer Hendrik VII tot Ludovicus de Beier, die, volgens de traditie begonnen door Karel de Grote, Italië beschouwden als hun bezit. Politiek gezien behaalde Roberto niet veel succes, wat zijn aanspraak op eenheid van Italië des te indrukwekkender maakt, een doel dat pas na 500 jaar zou worden bereikt.

Rijk aan kleur: initialen in vernis fleuronnée en opaca
De tekst is onderverdeeld door rode en blauwe decoratieve letters, rijk versierd met contrastkleurige lelies. In het tweede deel van het manuscript staan de initialen met lelies in contrast met matte initialen die rijkelijk gebruik maken van glanzend bladgoud. Hun driedimensionale modellering en de heldere kleuren getuigen van de vaardigheid van de schilders die ze hebben uitgevoerd.

Het mysterie dat de auteur omringt
De tekst moet tussen 1334 en 1343 geschreven zijn. Ze geeft ook aanwijzingen over de nog niet geïdentificeerde auteur: hij identificeert zichzelf als een professor uit Prato die het gedicht heeft samengesteld. De geleerden identificeren hem daarom meestal met Convenevole da Prato (1270/75–1338), die ook leraar was van Francesco Petrarca (1304–1374).