Basnage / de Hooghe - T Groot Waerelds Tafereel - 1721

Monumentale en vlammenachtige Nederlandse binding: barokke pracht tussen goud en kleuren
Opera monumentale van de Nederlandse geïllustreerde traditie, vertegenwoordigt de uitgebreide versie van het Grand Tableau de l’Univers van Jacques Basnage. Het combineert bijbelse exegese, heilige geografie, morele iconografie en wereldgeschiedenis in een figuurlijk systeem van uitzonderlijke samenhang. De platen van Romeyn de Hooghe, hier in een van zijn meest indrukwekkende gegraveerde cycli, verkennen de relatie tussen heilige geschiedenis en menselijke geschiedenis door middel van allegorieën, kaarten, profetische visioenen en morele scènes, terwijl Jacques Basnage, Abraham Alewyn en Mattheus Gargon de tekstuele structuur vormen die het iconografische materiaal begeleidt en interpreteert.
Het exemplaar onderscheidt zich door de prachtige hedendaagse Vlaamse binding, attribueerbaar aan de Double Drawer Handle Bindery, met een rijke centrale gouden plaat en een decoratief apparaat dat het werk omlijst als een echt kunstboekobject uit de eerste helft van de achttiende eeuw.
marktwaarde
De volledige en goed bewaarde kopieën van de tiende editie uit 1721 verschijnen regelmatig op veilingen in Nederland en Noord-Europa, met waarden die over het algemeen tussen 3.200 en 4.000 euro liggen. Exemplaren met een gekleurde, geëtste titelpagina uit die tijd, artistieke Nederlandse bindingen of ongeschonden iconografieën, neigen het hoogste deel van de prijsklasse te bereiken. De aanwezigheid van de drie grote gevouwen kaarten, vaak versleten of ontbrekend, verhoogt de interesse aanzienlijk, terwijl eventuele lacunes in de illustratie-onderdelen de waarde kunnen beïnvloeden.

FYSIEKE BESCHRIJVING EN TOESTAND
Koetshuid in marezzen kalfsleer uit Nederland, toegeschreven aan de Double Drawer Handle Bindery, met een brede centrale gouden plaat, randen met rollen, rijk versierde achterkanten met compartimenten. Enkele bruiningen en vlekken. Titelpagina geëtst en gekleurd door Romeyn de Hooghe; vignette bij de titel; 3 grote gevouwen platen (wereldkaart; Tempel van Jeruzalem; kaart De reysen Christi des Heyland); 1 volledige pagina voor het Nieuwe Testament; 139 rechthoekige illustraties in de tekst; 42 eindstukken (één gekleurd) en 3 kopteksten (één gekleurd). Collatie: pp. (2); 14 niet genummerd; 482; (4).
In oude boeken met een meer eeuwenoude geschiedenis kunnen enkele imperfecties voorkomen, die niet altijd in de beschrijving worden vermeld.

Volledige titel en auteur
Het grote wereldtoneel.
Amsterdam, J. Lindenberg, 1721.
Jacques Basnage; Abraham Alewyn; Mattheus Gargon.

Context en Belang
Deze opera vertegenwoordigt de uitgebreide Nederlandse versie van het Grand Tableau de l’Univers van Jacques Basnage, een van de meest invloedrijke pogingen om bijbelse exegese, kosmografie, morele iconografie en wereldgeschiedenis te combineren in een coherente narratieve en figuratieve structuur. Het illustratieve ontwerp van Romeyn de Hooghe vormt de hele cyclus van de heilige geschiedenis, van de oorsprong tot de Apocalyps, door een synthese van symbolische cartografie, morele allegorieën, historische scènes en profetische visioenen. De editie van 1721, de tiende uit de Nederlandse serie, verrijkt door Mattheus Gargon, verstevigt een model van iconografische bijbelse voorlichting dat bedoeld is voor een geleerd publiek uit het gereformeerde gebied, waarin het geïllustreerde boek een educatief, meditatief en artistiek instrument wordt.

Biografie van de auteurs
Jacques Basnage (1653–1723) was een vooraanstaande protestantse theoloog en historicus, verbannen uit Frankrijk na de intrekking van het Edict van Nantes en een centrale figuur in de geleerdheid die zich in de Nederlanden had gevestigd. Als auteur van fundamentele historische werken droeg hij bij aan een divulgatiemodel dat filologische precisie combineert met helderheid in de uiteenzetting. Abraham Alewyn (1664–1721), dichter en man van brieven uit Nederland, schreef verklarende verzen bedoeld om de lezer door het iconografische apparaat te leiden. Mattheus Gargon (1661–1728), predikant en rector in Vlissingen, deed aanvullingen en uitbreidingen, waardoor het werk een meer gestructureerde didactische opbouw kreeg.

Drukgeschiedenis en verspreiding
Het Grote Tabel van het Universum kende vele versies tussen de 17e en 18e eeuw, in het Frans en het Nederlands. De Nederlandse traditie onderscheidde zich door de uitgebreide illustratieve opmaak, de kwaliteit van de gravures en de voortdurende actualisering van de inhoud. Deze editie uit 1721, gedrukt door J. Lindenberg, sprak tot de verzamel- en onderwijsgeest van de gereformeerde Nederlandse gemeenschappen en werd veel verspreid in privébibliotheken, scholen, patriciërswoningen en geleerde kringen waar grote geïllustreerde bijbels een teken van culturele prestige vormden.

Bibliografie en Referenties
STCN
Landwehr, Romeyn de Hooghe – De boekillustraties van Romeyn de Hooghe, 100
Storm van Leeuwen, Nederlands gedecoreerde boekbindingen in de achttiende eeuw, I:2.2.5
Internationale veilingcatalogi voor vergelijkbare exemplaren.