Élie Reclus - Primitive folk - 1891

Élie Reclus (1827–1904) werd geboren op 11 juli 1827 in Sainte-Foy-la-Grande, in de Gironde-regio in het zuidwesten van Frankrijk. Hij was het oudste kind in een groot protestants gezin: zijn vader was een dominee en zijn moeder een lerares — een achtergrond die bij hem respect voor onderwijs, kritisch denken en brede humanistische waarden heeft geïnspireerd. Hij volgde formeel onderwijs in theologie, talen en geesteswetenschappen, eerst in Frankrijk en daarna in Duitsland. Hij volgde cursussen in filologie, geschiedenis en vergelijkende religie, wat zijn intellectuele blik sterk heeft gevormd. Zijn levenslange studies richtten zich op etnologie, folklore en de evolutie van religieuze praktijken, velden die hij zelfstandig ontwikkelde door uitgebreid lezen, reizen en onderzoek. Later in zijn leven werd Reclus docent aan de toen nieuw opgerichte Université Nouvelle in Brussel, waar hij lezingen gaf over de evolutie van religies.
Onder zijn broers en zussen is de bekender Élisée Reclus, de beroemde geograaf en schrijver.

Reclus' intellectuele vorming werd gevormd door een toewijding aan sociale gelijkheid en een kosmopolitische blik: hij verwierp nationalistische of raciale vooroordelen en geloofde in de gemeenschappelijke waardigheid en de gedeelde menselijkheid van alle mensen — een overtuiging die zowel zijn wetenschappelijke werk als zijn politieke sympathieën leidde. In de loop van zijn leven heeft hij vele artikelen bijgedragen aan tijdschriften in heel Europa en internationaal, waarbij hij zich bezighield met antropologie, sociologie, religie en de geschiedenis van culturen.



„Primitive Folk” is de Engelse vertaling van Reclus’ Franse werk uit 1885, Les Primitifs: Études d'Ethnologie Comparée, dat in Londen werd vertaald en gepubliceerd (heruitgegeven in 1891) onder de titel „Primitive Folk: Studies in Comparative Ethnology.”


In dit werk probeert Reclus geen exhaustieve monografieën van elke cultuur te produceren; hij biedt eerder vergelijkende, thematische studies — elk hoofdstuk onderzoekt een bepaald instituut, gebruik of sociale praktijk onder 'primitieve volkeren': bijvoorbeeld manieren van levensonderhoud (jagen, rudimentaire landbouw, veeteelt), gebruiken rondom verwantschap en huwelijk, inwijdingsrituelen, magische en religieuze kunsten, en vroege vormen van sociale organisatie.


Wat het boek opmerkelijk maakt — en zelfs vandaag nog zeer relevant — is Reclus' empathische en respectvolle benadering van culturen die in zijn tijd vaak uitsluitend door kolonisten of buitenstaanders met minachting werden beschreven. Hij betoogt dat veel gebruiken die door 'beschaafde' waarnemers als bijgelovig of primitief worden afgedaan, in werkelijkheid logisch zijn wanneer ze worden bestudeerd in hun culturele en milieukundige context; dat 'barbaarse overtuigingen en gebruiken', verre van arbitrair of betekenisloos, vaak een coherente, morele en rationele structuur onthullen vanuit het perspectief van hun beoefenaars.


Het boek heeft ook een historisch-wetenschappelijke waarde: het documenteert observaties van culturen op een moment dat velen van hen ingrijpende transformaties ondergingen of verdwenen — een ‘momentopname’ van menselijke diversiteit in een snel veranderende wereld. Zoals Reclus zelf waarschuwde, zullen veel ‘oeroude volkeren’ verdwijnen voordat hun manieren volledig gedocumenteerd zijn.


Élie Reclus
Oeroude volkeren. Studies in vergelijkende etnologie.
Walter Scott, 24, Warwick Lane, Paternoster Row, Londen, [1891]
xiv, [2], 339, [5] : portret ; 8 ̊

Solide hardcover binding, kastanjebruine stof met goudkleurige titel + naam van de auteur op de voorkant en de rug. Af en toe aantekeningen en frequente onderstrepingen (zoals op de foto's). Hoeken licht afgerond; enige slijtage aan de rand. Pagina's helder en tekst duidelijk.

.PS: Ik zal het boek zorgvuldig verpakken in bubbeltjesplastic, via An Post, de Ierse postdienst ('Geregistreerde verzending, tracking en verzekering inbegrepen om je waardevolle items te beschermen'). Ik zal het trackingnummer verstrekken zodra het verzonden is.