Joël Emanuel Goudsmit - [manuscript] Justiniani Institutionum - Liber Tertius - 1875-1876

Liber Tertius, Justiniani Institutionum, interpretatae a Joele Emanuele Goudsmit, Utriusque Juris doctore et professore, in Academia Lugduno Batava (= Universiteit Leiden). Anno 1875 et 1876.

De Justiniaanse Instituten zijn een leerboek over de grondbeginselen van het Romeins recht, opgesteld in opdracht van keizer Justinianus I. De Instituten zijn gebaseerd op de gelijknamige Instituten van de jurist Gaius en dienden als leerboek voor studenten rechtsgeleerdheid. In 533 vormden de Instituten samen met de Digesten of Pandecten (de oude regels), de Codex Justinianus (keizerlijke decreten) en de Novellen (nieuwe decreten) het rechtsboek "Corpus Iuris Civilis". Sedert de late Middeleeuwen, heeft na de Bijbel, geen boek zoveel vormende kracht uitgeoefend op het recht en de samenleving als het Corpus Iuris Civilis. Honderden jaren heeft de wetgeving van de Oost-Romeinse keizer Justinianus (527-565) een allesoverheersende invloed gehad op het Europese recht in de breedste zin van het woord: op de rechtspraak, op de vorming van bestuursnormen en op de structuur van de civielrechtelijke wetgevingen die in de 18e en 19e eeuw tot stand kwamen.

Het unieke manuscript dat ik hier aanbied is een handgeschreven Nederlandse interpretatie van het derde boek (liber tertius) van "Justiniani Institutionum" door Joël Emanuel Goudsmit (1813–1882), hoogleraar Romeins recht te Leiden. Goudsmit wordt beschouwd als één van de grootste rechtsgeleerden van de moderne tijd.

Het door keizer Justinianus samengestelde "Justiniani Institutionum" bestaat uit vier boeken. Elk boek behandelt een specifiek deel van het Romeinse recht. Vermoedelijk bestaan er ook door Goudsmit geschreven interpretaties van het eerste, tweede boek en vierde boek, maar hier kan ik verder niets over vinden.

------------

Hier de uitzonderlijke gelegenheid om een handgeschreven boek te bemachtigen van een invloedrijk persoon uit de 19e eeuw die met zijn diepgaand onderzoek en studie in het Romeins Recht een zeer belangrijke bijdrage geleverd heeft aan het inzichtelijk maken van de verscheidene aspecten ervan en die tot op de dag van vandaag verankerd zijn in het Nederlands rechtssysteem.

Band met slijtagesporen. Inhoud in prima staat. Binding uitstekend. Op een aantal bladen na aan één zijde beschreven. Ongeveer 204 beschreven pagina's. Achterin een index. De rest is onbeschreven. Op de rug staat in gouden letters gedrukt : GOUDSMIT INSTITUTEN 3. Voorzien van een fraaie (uitvouwbare) houtsnede portret van Goudsmit uit omstreeks 1890.

Afm. 22,6 x 15,3 x 3,7 cm

Gewicht (zonder verpakking) : 1,0 kg


Meegeleverd: Een uitgeprinte 34-pagina's tellende zeer fraaie "Levensschets van Mr. J. E. Goudsmit. Door Mr. A. A. De Pinto". Afkomstig uit het Jaarboek van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) / Huygens Instituut te Amsterdam. De schrijver van deze levensschets was een collega van Goudsmit en hij noemt Goudsmit één van de grootste rechtsleraren die de Leidse Academie heeft voortgebracht. Volgens Mr. A. A. de Pinto mag Goudsmit absoluut naast Hugues Doneau, ofwel Hugo Donellus, genoemd worden.


-------------

GOUDSMIT, Joël Emanuel (Leiden, 13 juni 1813 - aldaar, 17 maart 1882) was een Nederlands rechtswetenschapper en hoogleraar aan de Universiteit Leiden. Hij was enige tijd rector magnificus aan dat instituut. Goudsmit was de eerste Jood die hoogleraar werd in Nederland.

Joël Emanuel Goudsmit werd geboren te Leiden in een streng Joods gezin als zoon van Emanuel Levie Goudsmit en Aleida Joseph van Raalte. Tijdens zijn jeugd werd hij onderwezen in de klassieke letteren. In 1829 werd hij ingeschreven als student aan de Universiteit Leiden. In eerste instantie bestudeerde hij de klassieke talen en de Talmoed en wilde hij rabbijn worden. Hij behaalde dan ook het kandidaatsexamen in de letteren. Daarna vervolgde hij zijn studie maar richtte hij zich op de rechten wat ertoe leidde dat hij in 1842 promoveerde in het Romeins recht met een proefschrift over het werk van de rechtsgeleerden Aemilius Papinianus en Domitius Ulpianus.

Na zijn wetenschappelijke promotie vestigde Goudsmit zich als advocaat in zijn geboortestad. In 1858 volgde hij Cornelis Jacobus van Assen op als hoogleraar aan de Universiteit Leiden met als leeropdracht het Romeins recht. Het jaar erop hield hij zijn inaugurele rede. In 1861 werd hij in Leiden raadslid en het jaar erop werd hij lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Tevens was hij vanaf 1862 lid van de Academie voor rechtsgeleerdheid in Madrid. Hij was de eerste voorzitter van de (mede door hemzelf) in 1870 opgerichte Nederlandse Juristen-Vereniging. Ook actief in lokale en nationale Joodse aangelegenheden, was hij jarenlang voorzitter van de Maatschappij tot Bevordering van het Welzijn van de Joden in Nederland. Hij protesteerde publiekelijk tegen antisemitische publicaties in Nederland en kwam op voor de rechten van de Joden in Roemenië.

Als wetenschapper verwierf hij faam en bekendheid door zijn Pandecten-Systeem (1866) dat in verschillende talen werd vertaald. De in London gedrukte Engelse vertaling uit 1873 heeft als indrukwekkende titel :

"The Pandects: A Treatise on the Roman Law and Upon Its Connection with Modern Legislation"

Het Rijksmuseum in Amsterdam, het Joods Historisch Museum, het Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis in Den Haag en de Universiteit van Leiden bezitten één of meer portretten van J.E. Goudsmit.