- - BREVIARIO GRIMANI - 1970

Breviario Grimani. Venetië, Electa, circa 1970. Afmetingen cm. 28 x 22, pagina's 307, 110 kleurenillustraties reproduceren miniaturen van het origineel. Redactieband in rood linnen. In een redactiehoes. Kritisch essay met inleiding door Mario Salmi, commentaar op de platen door Gian Lorenzo Mellini, presentatie door Giorgio Ferrari. Redactiehoes in imitatieleer. Twee medaillons aangebracht op de bovenplaat en de koffer. In goede staat - twee pagina's lijken opnieuw bevestigd met een kleine verschuiving.

Breviarium volgens de gewoonte van de Romeinse curie, eigendom van de Grimani.
Venezia, Marciana Nationale Bibliotheek, cod. Lat. I, 99 (=2138) - volledige digitalisering zichtbaar op Internet Culturale

Il Breviario Grimani (circa 280 x 195 mm) is een van de meest complexe manuscripten die in Vlaanderen zijn vervaardigd, rond het tweede decennium van de 16e eeuw.
Toont een groot aantal verfijnde miniaturen (50 op volledige pagina, 18 figuren van kleinere afmetingen) en de decoratie is aanwezig op alle 832 bladen. In de afbeeldingen is de inventie rijk en onthult soms een onverwachte iconografie.
De talloze miniaturen vormen het kwalitatieve hoogtepunt binnen de catalogi van de kunstenaars die eraan hebben gewerkt.

De tekst, een Breviarium volgens de Franse manieren zoals gewoonlijk in die tijd toegepast, is op een regelmatige wijze geschreven om een product van groot prestige te realiseren.
De kunstgeschiedenis bestudeert de specifieke interventies van verschillende miniaturisten, waarbij de diverse handen binnen de verfijnde vlamingse bloei van die periode worden onderscheiden.

Het betreft een artistieke productie gekenmerkt door de lenticulaire visie en aandacht voor details, die zich bevindt in een bijzonder moment in de geschiedenis van de miniatuur, waarin het ontwerp, de techniek, de onderwerpen, de hoeveelheid en het belang van de productie zeer dicht bij en parallel lopen aan de miniatuur en de schilderkunst op paneel.

In het handschrift, aan de rand van f. 81r en dus op een niet bijzonder belangrijke plek binnen de reeks miniaturen, zijn oorspronkelijk de wapens van Antonio Siciliano, kamerdienaar van Massimiliano Sforza, geplaatst.

In afwezigheid van nieuws over de opdrachtgever en de bestemming van het codex, is de hypothese geformuleerd dat het uitstekende manuscript door de kamerheer naar Italië is gebracht en meteen verkocht aan kardinaal Domenico Grimani (1461-1523), die het zeker al in zijn handen had in 1520.

Het dateert inderdaad dat jaar, dat wil zeggen iets net na de vermoedelijke datering van de codex op basis van stilistische overwegingen, de eerste melding van de eigendom door Domenico Grimani van het zeer waardevolle gantobruggese miniatuur-Breviarium, dat naar Venetië kwam op een moment van grote waardering voor de schilderkunst van de Lage Landen.

Echter, we kennen positief niets over het eerste verhaal van het manuscript dat vanaf het begin als een groot kunstwerk moest worden bedacht, dat zou kunnen concurreren met de beroemde Très riches heures, later bekend als van de hertog van Berry, een meesterwerk van de broers Limbourg (nu in Chantilly).

Het meest bekende deel van het Breviarium is de beginkalender, geheel geïllustreerd en gebaseerd op het voorbeeldmodel van de Très riches heures, gekenmerkt door het naturalisme van de scènes, en waarin we de hand herkennen die al eerder werd genoemd bij Horenbout.

De volledige pagina scènes die tegenover de kalenderpagina's van elke maand zijn geplaatst, eveneens ingelijst met kleine scènes uit het hedendaagse leven, tonen een reeks schilderijen die het hedendaagse leven van het hof en tegelijkertijd van de burgerij en de landbouwerswereld afbeelden, zoals de nieuwe stratificatie van de samenleving vereiste.

Het waren vooral die scènes (de magie van de sneeuw in januari, de tafel van het banket van de Heer, de jachtscène, het nachtlicht) die de verwondering wekten bij de ambassadeurs of de koningen die op bezoek waren en toegang kregen tot de Schatkamer van de duikerkathedraal van San Marco en vervolgens tot de kostbaarste objecten van de Biblioteca Marciana, na de val van de Serenissima.

Omdat het, bij testament achtergelaten aan de Veneziaanse Staat, maar in de handen van de erfgenamen Grimani gebleven met wisselende lotgevallen tot 1592, het weelderige manuscript later werd bewaard in het Heiligdom van de Veneziaanse Staat, toevertrouwd aan de zorg van dezelfde Procuratori die toezicht hielden op de ducalenkerk, en later in de nabijgelegen Schatkamer van de ducalenkapel.

Ondertussen, in de tweede helft van de zestiende eeuw, was de codex voorzien van metalen ornamenten die op de rode fluwelen omslag waren aangebracht, zoals gebruikelijk was bij officiële uitgaven, voor die met grotere prestige en ook, zoals in dit geval, om de voorname verbondenheid van de codex aan te geven.
In het midden van de voorzijde van het bord is in de vorm van een medaille het profiel van kardinaal Domenico Grimani (overleden in 1523) afgebeeld; vergelijkbaar, op de achterzijde, verschijnt het portret van Antonio Grimani, die van 1521 tot aan zijn overlijden in 1523 doge was, en de vader van Domenico zelf.